«Средняя общеобразовательная школа №2 с. Карагач»
Прохладненского района КБР
РАБОЧАЯ ПРОГРАММА
по кабардинской литературе
для 7 класса
Составитель: учитель Пшукова Рита Галиевна
2013/2014уч. г.
| № | Урокым и темэр | Сыхь. бж. | Урок л1эужь. | Ящ1эн хуейр | Яхузэф1эк1ын хуейр | Къызэр. формэхэр | Къызэр лэжь. | Урокым къыщыгъэсэ бэпыпхъэр | Унэ лэжьыгъэ | Щек1уэ к1ыну зэм | Щек1уэк1ар | ||
| дикт | изл | соч | |||||||||||
| | Хэзыгъэгъуазэ (Введение) | 1 | Урок-лекцэ | Нарт хъыбархэмрэ пшыналъэхэмрэ я зэхэтык1эр. | Яджа хъыбархэм к1эщ1у тепсэлъыхьын. | Упщ1э-жэуап | Упщ1эхэм жэуап етын | ||||||
| | Адыгэ 1уэры1уатэ. «Сосрыкъуэрэ Т1от1рэшрэ я пшыналъээ» (Устное народное творчество. Нартский эпос. «Сосрыкъуэрэ Т1от1рэшрэ») | 1 | Комбин. урок | Пшыналъэр зытеухуар. | Пшыналъэм и купщ1эр къыжы1эн, Сосрыкъуэрэ Т1от1рэшрэ я образым тепсэлъыхьын.. | Л1ыхъужьхэм характеристикэ етын | «Нартхэр» тхылъыр. | Еджэн, упщ1эхэм жэуап етын | |||||
| | «Бэдынокъуэ чынтым зэрезэуар» хъыбарыр. Сказание «Бэдынокъуэ чынтым зэрезэуар» | 1 | Комбинир. урок | Бэдынокъуэ и зэф1эк1ыр, зыхуэдэ л1ыхъужьыр. | пшыналъэхэр зэрызэтехуэмрэ зэрызэщхьэщык1ымрэ къыжы1эн | Тест лэжьыгъэ | «Нартхэр» тхылъыр, тестхэр | Нап.13-26 еджэн,упщ1эхэр хэпкърыхын | |||||
| | «Ашэмэз и пшыналъэ». Ашэмэз и образыр. Лит. и теорие. Егъэлеиныгъэр (гиперболэр), гъэц1ык1уныгъэр (литотэр). («Ашэмэз и пшыналъэ» Образ Ашамаз. Теория лит. Гипербола, литота.) | 1 | Комб. урок | Ашэмэз и образыр. Гиперболэр, литотэр зищ1ысыр. | Ашэмэзрэ Батрэзрэ я образхэр зэгъэпщэн, хъыбархэм гиперболэр, литотэр къыхэгъуэтэн. | Зэзыгъапщэ характеристикэ | учебникыр | Япэ сатыр30-р гук1э зэгъэщ1эн | |||||
| | Тхыдэр зи лъабжьэ эпос. «Щолэхъупщ и уэрэд». (Исторический эпос. «Щолэхъупщ и уэрэд» | 1 | Комб. урок | Уэрэдым тхыдэр и лъабжьэу зэрыщытыр. Ар зытеухуар. | Балладэм и нэщэнэу уэрэдым хэлъыр къэгъуэтын. | Упщ1эхэм жэуап убгъуауэ етын | Кассетэ карточкэхэр | Нап.36-37 еджэн, упщ1эхэр | |||||
| | «Шэджэмокъуэ Хьэсанш и уэрэд». Лит. и теорие. Ц1ыхубэ уэрэдхэр, абыхэм я л1эужьыгъуэхэр. («Шэджэмокъуэ Хьэсанш и уэрэд» Виды народных песен). | 1 | Комб. урок | Тхыгъэр зытеухуар. Ц1ыхубэ уэрэдхэм и л1эужьыгъуэхэр | Сыт хуэдэ 1уэхугъуэ уэрэдым щыгъэлъэп1ами къыжы1эн, едж. а 1уэхугъуэм я хущытык1эр | Гъэхуауэ къеджэн, упщ1эхэр зэпкърыхын | Учебник | Нап.40-41, упщ1эхэм жэуап етын | |||||
| | «Жансэхъухэ я нысэм и гъыбзэ» («Жэнсэхъухэ я нысэм и гъыбзэ» Народное причитание). | 1 | Комб. урок | Жэнсэхъухэ я к1уэдыжык1э хъуауэ хъыбарым къыхэщыр. | Пщы зэныкъуэкъум ц1ыхубэм къыхуихьу щыта мыгъуагъэхэр уэрэдым къызэрыхэщыр къыжы1эн. | Упщ1э-жэуап | Учебник-хрестоматие | Нап.42-44 Еджэн, упщ1эхэр | |||||
| | Хъуэхъухэр. («Здравица) | 1 | Комб. урок | Хъуэхъухэр 1уэры1уатэм и 1ыхьэу зэрыщытыр, ахэр гъащ1эм къызэрыщык1уэ хабзэр | Хъуэхъухэм я гъэпсык1эк1э зэрызэщхьэщык1ыр къыжы1эн | Нап.45-50 Упщ1эхэр зэпкърыхын | |||||||
| | «Нарт хъыбарыжьхэм сыдахьэх» сочиненэм елэжьын Работа по подготвке к написанию сочинения «Любовь к нартскому эпосу») | 1 | Б/З урок | План хуэгъэувын | Сочиненэм елэжьын | ||||||||
| | » Нарт хъыбарыжьхэм сыдахьэх» сочиненэр тхын (Написание сочинения.) | 1 | Б/З урок | Хэлэжьыхьын | Сочиненэр тетрадым итхэжын | Унэм щелэжьын | |||||||
| | «Лъэпщрэ Уэрсэрыжьрэ» хъыбарыжьыр. (Внеклассное чтение. Сказание «Лъэпщрэ Уэрсэрыжьрэ») | 1 | Класс щ1ыб еджэныгъэ | Хъыбарыр зытеухуар, нартхэм яхэлъа 1ущыгъэр. | Хъыбарым тепсэлъыхьын, къыхэщыж л1ыхъужьхэр зыхуэдэр убзыхун | «Нартхэр» тхылъыр | Еджэн. Ролк1э къеджэным хуэгъэхьэзырын | ||||||
| | Щоджэнц1ык1у 1.У. «Анэдэлъхубзэ» усэм пкърылъ гупсысэр. (Главная мысль стих. Адама Шогенцукова «Анэдэлъхубзэ») | 1 | Темэщ1э щадж урок | Усак1уэм теухуауэ. усэм пкърылъ гупсысэ нэхъыщхьэр. | Усэм гъэхуауэ къеджэн, гупсысэ нэхъыщхьэр къэ1уэтэн, къыщыгъэсэбэпа худ. 1эмалхэр къэхутэн | Усэр зэрызэпкърах планым тету зэпкърыхын | Нап.53 гъэхуауэ къеджэн, упщ1эхэм жэуап етын | ||||||
| | Щоджэнц1ык1у 1. «Псынэ» усэр (Адам Шогенцуков «Псынэ») | 1 | Урок -практикум | Усэм и пщалъэхэр, ритм, рифмэр. Усэр зытеухуар. | Гъэхуауэ еджэнымк1э я1э есэныгъэр егъэф1эк1уэн, усэр зэпкърыхын | Упщ1эхэм жэуап етын, тест лэжьыгъэр гъэзэщ1эн | Тестхэр | Усэм гъэхуауэ къеджэн, зэпкърыхын | |||||
| | Бемырзэ М.Хь. «Уадыгэным къик1ыр» усэр лъэпкъым и къэк1уэнум тегузэвыхьу гъэпса зэрыхъуар. (Стих. М.Х. Бемурзова Уадыгэным къик1ыр») | 1 | Темэщ1э щадж урок | Тхак1уэм теухуа псалъэ. Усэр лъэпкъым и къэк1уэнум тегузэвыхьу гъэпса зэрыхъуар.. | Усэм щ1элъ гупсысэр убзыхун, авторым и псалъэ шэрыуэхэр нэхъыбэу зыхуэгъэзар къыжы1эн. | Гъэхуауэ ролк1э къеджэныгъэ Гъэхуауэ, усэм и мыхьэнэр зыхащ1эу къегъэджэн | Учебник | Усэм щыщ пычыгъуэ гук1э зэгъэщ1эн | |||||
| | «Лъэ1у» усэр адыгэ л1акъуэхэм теухуауэ зэрыщытыр. (Стих. «Лъэ1у»). | 1 | Комб. урок | Усак1уэм къигъэсэбэпа художественнэ 1эмалхэмрэ хэк1ып1эхэмрэ убзыхун | Упщ1э-жэуап | Сатыр 32 гук1э зэгъэщ1эн | |||||||
| | Анзор М.Хь. «Атэлыкъым и лъэужьыр» тхыгъэм лъэпкъ хабзэхэр тегъэщ1ап1э зэрыхуэхъуар. (М.Х. Анзоров «Атэлыкъым и лъэужьыр») | 1 | Темэщ1эр щадж урок | Тхак1уэм теухуа псалъэ. Тхыгъэр зытеухуар, гупсысэ щ1элъыр. | Тхыгъэм лъэпкъ хабзэхэр тегъэщ1ап1э зэрыхъур къэгъэлъэгъуэн | Тхыгъэр зытеухуар к1эщ1у къэ1уэтэн | Нап.61-90 къеджэн, зытеухуар, къи1уатэ гупсысэр убзыхун. | ||||||
| | Мысострэ Исмелрэ я образхэр. Повестк1э зэджэр, абы и л1эужьыгъуэхэр. (Образы Мысоста и Исмеля. Повесть, ее виды.) | 1 | Комб. урок | Тхыгъэм къыхэщыж образхэр. Повестк1э зэджэр, абы и л1эужьыгъуэхэр. | Атэлыкъыр зищ1ысыр , абы сабийр гъэсэнымк1э мыхь. и1ар къыжы1эн. | Упщ1э- жэуап | Тестхэр карнточкэхэр | Лит. и теориер конспект, образхэр зэпкърыхын | |||||
| | К1эрашэ Т.М. «Гъащ1эм и дерс» рассказым къыщыгъэлъэгъуэжар. (Тема и идея рассказа Т.М. Керашева «Гъащ1эм и дерс») | 1 | Темэщ1эр щадж урок | Тхак1уэм теухуа псалъэ. Рассказыр зытепсэлъыхьыр, къыщы1эта 1уэхугъуэр | Рассказым къи1уатэр к1эщ1у къыжы1эн | Жьэры1уатэу къэ1уэтэныгъэ | Тхыгъэм зыщыгъэгъуэзэн, упщ1эхэм жэуап етын | ||||||
| | Тхыгъэм къыхэщыж образхэр. (Образы в рассказе) | 1 | Комб. урок | Тхыгъэм къыхэщыж образхэр | Тхыгъэм къыхэщыж образхэр зыхуэдэр убзыхун | Упщ1э-жэуап | Образхэр зэпкърыхын, упщ1эхэм жэуап етын | ||||||
| | Хъыбарым къыхэщ гушы1э дахэмрэ ауан щабэмрэ ягъэзащ1э мыхьэнэр. Ауанымрэ гушы1эмрэ теухуа гуры1уэгъуэ. (Какую роль в рассказе выполняют юмор и сатира.) | 1 | Комб. урок | Рассказым и ухуэк1эр, и бзэр. ауанымрэ гушы1эмрэ, абыхэм худ. лит. щагъэзащ1э къалэнхэр. | Хъыбарым къыхэщ гушы1э дахэм къик1ыр убзыхун, рассказым и ухуэк1эр зэпкърыхын | Тест лэжьыгъэ | Тестхэр | Лит. и теориер конспект, рассказым и ухуэк1эр, упщ1эхэр Кл. щ1ыб едж. зыхуэгъэхьэз.. | |||||
| | К1ыщокъуэ А. «»Къуршхэр мамырщ» усэр. (Урок внеклассного чтения. А.П. Кешоков «Къуршхэр мамырщ») | 1 | Класс щ1ыб едж. | Тхыгъэр зытеухуар, къыщы1эта 1уэхугъуэр | Гъэхуауэ къеджэныр, зэпкърыхыныр | Гъэхуауэ къеджэн | *Мыжей М. и тв. теухуа сообщенэ | ||||||
| Мыжей М.И. «Пщэху» къи1уатэ гупсысэ нэхъыщхьэхэр. (Главная мысль новеллы М.И. Мыжей «Пщэху») | 1 | Темэщ1эр щадж урок | Тхак1уэм теухуауэ. Новеллэр зытеухуар, къи1уатэ гупсысэ нэхъыщхьэр. | Тхыгъэм къэк1эщ1ауэ тепсэлъыхьын, упщ1эхэм я жэуапхэр убзыхун | Упщ1э-жэуап | Сатыр 20 хъу пычыгъуэ гук1э зэгъэщ1эн | ||||||
| | Хьэтурэ Пщэхурэ я зэхущытык1эр. (Отношение Хату и Пщэху в новелле) | 1 | Комб. урок | Тхыгъэм къыхэщыж образхэр. | Хьэтурэ Пщэхурэ я зэхущытык1эр къэгъэлъэгъуэн, едж. я 1уэхуеплъык1эр къэгъэнэхуэн | Тест лэжьыгъэ | Тестхэр | Ик1эм нэс еджэн, упщ1. жэуап етын | |||||
| | Тхыгъэм щыщ пычыгъуэ изложенэу тхыным елэжьын. (Р/р Работа по подготовке к написанию изложения . Отрывок из новеллы) | 1 | Б/З урок | Пычыгъуэм елэжьын | Унэм щелэжьын | ||||||||
| | Пычыгъуэр изложенэу тхын. (Р/р Написание изложения) | 1 | Б/З урок | Изложенэм хэлэжьыхьыжын | Пычыгъуэр изложенэу тхын | *Нало З. и тв. теухуауэ сообщенэ | |||||||
| | Нало З.М. «Ц1ыху напэ» балладэр. (Баллада З.М. Налоева «Ц1ыху напэ» | 1 | Комб. урок | . Ц1ыхугъэмрэ напэмрэ и1э мыхьэнэм и лъэщагъыр тхыгъэм къызэрыхэщыр | Тхыгъэр зытеухуамрэ абы и гупсысэ нэхъыщхьэмрэ убзыхун | Гъэхуауэ ролк1э къеджэныгъэ | Усэм щыщ пычыгъуэ гук1э зэгъэщ1эн | ||||||
| | . Ц1ыхугъэмрэ напэмрэ и1э мыхьэнэм и лъэщагъыр тхыгъэм къызэрыхэщыр. (Отражение силы человечности и совести в балладе) | 1 | Урок-практикум | Усэр зытеухуауэ тхар, гупсысэ щ1элъыр. | Гъэхуауэ еджэныр, гупсысэ куур убзыхуныр | Упщ1э-жэуап | Тхыгъэм хуа1э щытык1эм тепсэлъ. | ||||||
| | К1ыщокъуэ А.П. «Усэ къарук1э бийр бгъэсу» усэр Щ.Алий теухуауэ зэрыщытыр. (КешоковА.П. «Усэ къарук1э бийр бгъэсу») | 1 | Темэщ1эр щадж урок, ИКТ къыщыгъэсэб. | Усак1уэм теухуа псалъэ. Усэр зыхуитхар, къигъэсэбэпа худож. 1эмалхэр | Усэм гъэхуауэ къеджэныр. худ. 1эмалхэр къэгъэлъэгъуэн. | Усэм гъэхуауэ къеджэн | Пычыгъуэ гук1э зэгъэщ1эн | ||||||
Г. С. Меркин, С. А. Зинин, В. А. Чалмаев М., «Русское слово», 2010 и в соответствии с Федеральным компонентом государственного стандарта…
Рабочая программа по литературе для 10 класса разработана на основе государственного стандарта общего образования, примерной программы…
Г. С. Меркин, С. А. Зинин, В. А. Чалмаев, 2012г. Рабочая программа по литературе для 8 класса является составной частью Образовательной…
Программа обеспечивает реализацию соответствующего минимума содержания образования. Рабочая программа по литературе для 8 класса…
Разработана в соответствии с Примерной программой по литературе 9 класса, на основе Программы общеобразовательных учреждений по литературе…
Разработана в соответствии с Примерной программой по литературе 7 класса, на основе Программы общеобразовательных учреждений по литературе…
Примерной программы общеобразовательных учреждений по литературе (базовый уровень) под редакцией В. Я. Коровиной. Программа рассчитана…
метки: Сочинение, Адыгейский, Гъатхэ, Синыдэлъфыбз, Дахэу, Адыгэхэм, Оигъу, Эныгъэм
Сочинение по адыгейскому языку «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ».
Сочинение на адыгейском языке «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ». Сочинение написано ко Дню Республики. Участвовало в городском конкурсе сочинений. Удостоино Диплома II степени.
Просмотр содержимого документа
«Сочинение по адыгейскому языку «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ».»
Муниципальнэ мылъку гъэсэныгъэм иучреждениеу «Гурыт еждап1эу №18»
Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ.
я 7-рэ класс ис «Гурыт еджап1эу 18»
Мыгу Бэлэ Руслъан ыпхъу, «Гурыт еджап1эу №18» адыгабзэмк1э ик1элэегъадж.
Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ.
Л1ыхэсэ Мухьдинэ иорэдэу «Адыгэ ч1ыгу» зыфи1орэм ти Адыгэ Республикэ идэхагъэ къыще1о.
Хэтрэ ц1ыфи къызщыхъугъэ лъэныкъо ыпсэ хэт1агъэу и1. Ар дышъэм нахь лъап1, ижь къабзэ уезэщрэп, ищытхъу ябгъа1о пш1оигъу, ихахъо удэгу1э. Ч1ыгум пэпш1ын щы1эп. Ч1ыгур — Ны. Ащ игъомылэ куц1 тегъэш1ы, къытхилъхьэрэ гушхуагъэм зытегъэ1эты. И1 нэбгырэ пэпчъ ч1ып1э рэхьатэу, псэм хэпчын умылъэк1ынэу щыщ хъугъэу ч1ыгу залэ — игумэк1и, игуш1уагъуи, игупшыси, инасыпи епхыгъэу, ылъэгупашъо нэсымэ 1эзэгъупс фэхъоу.
Тихэку ц1ык1у къэралыкъошхоу Урысыем хахьэ. Урысыер къэралыгъошхоу, хэку дахэу, баеу щыт.. Тарихъэу и1эмрэ, хъишъэу пылъымрэ зэрэдунаеу аш1огъэш1эгъонэу зэрагъаш1э. Ар бгъэш1эгъонэу щытэп, сыда п1омэ, уахътэ теш1эрэм пэпчъ тич1ыгу къыщыублагъэу тиц1ыфхэм анэсыжьэу нахь гъэш1эгъон горэ, нахь дахэ горэ ахэолъагъо.
Урысыем хэку ц1ык1у бэу зэтефыгъ, ахэмэ мэханэшхо я1, яш1уагъэ зэфэшьхьафи къэралыгъом къырагъэк1ы. Тэ ти Адыгэ Республики, ич1опс дахи, ич1ыгу баи иш1уагъэ къырегъэк1ы.
Ащ идэхагъэ орэдэу сыгу къе1ук1ы, огум ебыбэ, иджэрпэджэжь макъи къыслъэ1эсыжьы. Сыд фэдэрэ уахъти ар дахэ: бжыхьэми, к1ымафэми,гъэмафэми, гъатхэми. Чъыгхэр къэгъагъэмэ зызэлъаштэк1э, мэ1эш1оу къапихырэм гур къыдещае. Бзыу ц1ык1у макъэхэр зэпэджэжьхэу тыдэк1и къыщэ1ух. Сихэгъэгу к1асэ ц1ыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэ щэпсэу: адыги, урыси, ермэли, къумыкъуи, къэндзали, нэмык1хэри. Непэ тэ тищык1эгъэжьыр тищы1ак1э диштэу тинасып зиушхуныр, тиц1ыфышъхьэ бэгъоныр, тиуашъо шхъонт1эныр ык1и къэбзэныр. Тыгъэшхоу ташъхьагъы итыр къытэдэхаш1эу къытфепсыныр, т1э зэ¬к1эдзагъэу неущырэ мэфэ дахэр непэ зэдэдгъэпсыныр ары.
Урысыем ис лэпкъ зэфэшъхьафхэм я культурэхэри зэфэшъхьафых, я хабзэхэри дахэх, я шъуашэхэри гъэш1эгъоных. Тэ ти хэку ц1ык1у ахэмэ зэк1эми анахь баеу сэлъытэ.
Хэбзэ гъэш1эгъонхэри тилъэпкъ зэрехьэ. Нахьыжъым шъхьэк1афэ фаш1ы. Бзылъфыгъэм уасэу фаш1ырэр зэрэдунаеу ящысэ техып1. Силъэпкъ орэдхэр ижъык1э къыщыублагъэу ик1ас, щы1эныгъэм къыхэфэрэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэм ахэр афэгъэхьыгъэх. Л1ыхъужъ орэди, ш1улъэгъу орэди, гухэк1 орэди, сэмэркъэу орэди ахэм къябэк1ых. Ау тикъэшъо орэдхэр зэхэзыхыхэрэм зыч1ып1э щысышъоу къахэк1ырэр мак1э. Тикъашъохэр зэфэшъхьафых: къэшъо псынк1эхэри, къэшъо шъабэхэри бэ мэхъух. Ти къашъохэр зыплъэгъук1э тилъэпкъ идэхагъи, ибаиныгъи, тишэн-хабзи, тилъэпкъ къырык1уагъэри ахэолъагъох.
2 стр., 573 слов
По адыгейскому языку «Адыгэ Республикэр Урысыем щыщ»
… горэ ахэолъагъо. Урысыем хэку ц1ык1у бэу зэтефыгъ, ахэмэ мэханэшхо я1, яш1уагъэ зэфэшьхьафи къэралыгъом къырагъэк1ы. Тэ ти Адыгэ Республики, ич1опс … къыхэфэрэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэм ахэр афэгъэхьыгъэх. Л1ыхъужъ орэди, ш1улъэгъу орэди, гухэк1 орэди, сэмэркъэу орэди ахэм къябэк1ых. Ау тикъэшъо орэдхэр зэхэзыхыхэрэм … о у Адыг! Адыгэ Республикэр ц1ык1уми идэхагъэ, иш1агэхэм и иц1ыфхэм Урысыер егъэбаи.
Тишъуашэхэм зафэбгъазэмэ идэхагъэ ебгъэпшэнэу зи дунаем тетэп. Тыжьынрэ, дышъэрэ къябэк1эу, пчанэр ищыгъэу зыплъэгъурэм ахэр зыфадыгъэ лъэпкъым ишъауи ипшъашъи ядэхагъэ унэгу къык1эуцо. Тишъуашэхэмрэ ти1ашэхэмрэ нэпэеплъэу сурэтыш1ыбэмэ агъэфедэ. Зэрэдунаеу зэлъаш1эрэ «Черкесскэри» тилъэпкъ ыц1э тек1ыгъэу щыт.
Тилъэпкъ итэкъухьагъэ хъугъэ нахь мыш1эми, шэни хабзи ахэзыгъэп. Сыд фэдэрэ хэгъэгу пштагъэми тилъэпкъэгъоу ащыпсэухэрэр ахэош1ык1ы. Ахэм шэн гъэ1ылъыгъэ я1эу, зык1ыныгъэ ахэлъэу, ашъхьэ уасэ фаш1ыжьэу мэпсэух
Сыадыг зы1орэр адыга зэк1э?
Адыгэм къушъхъэхэр ыгу илъ,
Адыгэм дахэу щы1эр пыль.
Сэ зэрэслъытэмк1э адыгагъэ, адыгэ-хабзэ, адыгэ-нэмыс зып1орэм, ащ зэк1э къыхеубытэ: узэрэпсэущтыри, узэрэзек1ощтыри, зызэрэпш1ыщтыри. А шапхъэхэр умыукъохэу, удэмыхэу ызыпсэушъук1э о у Адыг!
Адыгэ Республикэр ц1ык1уми идэхагъэ, иш1агэхэм и иц1ыфхэм Урысыер егъэбаи.
Гишева Нагмет Нурбиевна
Гишева Нагмет Нурбиевна
сайт учителя адыгейского языка и литературы
Профессия:, Профессиональные интересы:, Увлечения:
Регион: Республика Адыгея
Населенный пункт:, Место работы:, Звание, ученая степень:
О себе
Родилась 20 октября 1972 года. в а. Хатажукай, Шовгеновского района.
Общий трудовой стаж
Книги, которые сформировали мой внутренний мир
Т.М. Керашев «Дорога к счастью», «Куко» «Дочь шапсугов»,
И.Ш. Машбаш «Графиня Аиссе», «Жернова», «Раскаты далекого грома» А.С. Макаренко «Педагогическая поэма», Л.Толстой «Война и мир» и др.
Мой взгляд на мир
Мои достижения , Печатные издания
Программа по элективному курсу «По страницам истории адыгской литературы»
Использование новых образовательных и информационных технологий на уроках адыгейского языка и литературы
Гъэсэныгъэмрэ ш1эныгъэмрэ я Министерств
я11 гурыт еджап1эм
я 9-рэ «В» классым иеджак1у
Мы дунай нэфым апэрэ псалъэр
17 стр., 8051 слов
На кабардинском языке сэ ф1ыуэ слъагъу нарт л1ыхъужь
… къыхэк1ыгъагъ. 1994-рэ илъэсым щегъэжьагъэу адыгабзэр къэралыгъуабзэ тиреспубликэ щыхъугъэми, бзэр имыщык1агъэу бэмэ алъытэ. Адыгэ унэгъо к1оц1ым исхэр, адыгэк1э … ХьэтIохъущокъуэ Къазий итхыжауэ Армэ лIы фIыцIэ гъущIынэ, Нарт шухэр щышэсым, Жэщибл-махуибл уаеми нызэрищIэкIщ, Уэ езыхэри … щIалэр щебакъуэмэ, А зэманымэ, уой дуней, сылIыныкъуэфIт сэ. Бещто Iуащхьэри, уой дуней, къандзэгу щыхуэдэмэ, А …
Щыщ пфэзыш1ыгъэр синыдэлъфыбз.
Гур зыгъэгушхоу сигугъэ хаплъэ
Илъэгэ 1уатэу бгъэгум дизыбз.
Дунаим тет ц1ыф лъэпкъ пэпчъ бзэ шъхьаф 1улъ. Бзэм тищы1ак1э мэхьанэшхо щыри1, ц1ыфхэр зэлъы1эсынхэмк1э ар амал ш1эгъо дэд.
Ц1ыфым ищы1эныгъэ бзэм епхыгъ. Сабый лъэпц1э ц1ык1оу апэрэ лъэбэкъухэр зыдзырэм апэрэ гущы1эу «нан» къе1о. Янэ гупсэ икушъэ орэдхэмрэ иубзэ гущы1эхэмрэ сабыим дунаир къыфызэ1уахы. Уашъом илъэгагъи, тыгъэм ифэбагъи, ц1ыфыгъэм идэхагъи ным сабыим фе1уатэ.
К1элэц1ык1ум хахъо къэс, ыбзэ нахь бай зэрэхъурэм дак1оу, къыгуры1орэр, зэхиш1ык1ырэр нахьыбэ мэхъу. Ц1ыфыр ц1ыфы зыш1ыгъэр лэжьэныр, бзэр ары. Зэк1э псэушъхьэу дунаим тетхэм ащыщэу бзэ зы1улъыр ц1ыф закъор ары ны1эп.
Набгъом ис щыр ц1ык1ур сыд фэдизэу чъы1э л1агъэми е ытамэ узми, янэу къэбыбыжьыгъэм зи ри1он ылъэк1ыщтэп.
Ныдэлъфыбзэр, хышхом фэдэу, гъунэнчъэ. Бзэм иш1уагъэк1э ц1ыфхэр зэгурэ1ох, зы ц1ыфым игупшысэ – гулъытэхэр адрэм лъегъэ1эсых.
Шъыпкъэ дэдэу щыт бзэм ык1уач1э зэрэиныр. Бзэм ц1ыфхэр зэрещал1э, зэпэблагъэ еш1ых, зэкъошыныгъэр егъэпытэ. Мыщ фэдэу зы щысэ къэсхьы сш1оигъу. Тиадыгэ тхэк1о усэк1о инэу Мэщбэш1э Исхьакъ ироманэу «Гъэрит1у» зыфи1орэм тащы1ок1э герой шъхьа1эу, тхылъыр зыц1эк1э щытхэу бэш1агъэу дзэм хэтэу дзэк1ол1эу, къушъхьэч1эс адыгэхэм зао зараш1ыл1эм гъэры хъугъагъэу, адыгэхэм къахэнэжьи бэрэ ахэсыгъэу хъугъэти, адыгабзэр ыш1агъэу, адыгэхэм яхабзэхэри яшэн-зэхэтык1эхэри ыгу рихьэу щытэу урысыл1 хэк1отагъэу Федор ык1и адыгэ пшъэшъэжъыеу Урыс-Кавказ заом гъэр щыхъугъэу Афипсэ. Афипсэ урысыбзэр ыш1эрэп. Ятэрэ янэрэ ыпашъхьэ къыраук1ыхьагъ. Урысыдзэм щыщ дзэк1ол1ым частым пшъэшъэжъыер къещэ.
Дахэу дэгущы1эх, агъашхэ аш1оигъу, ау Афипсэ къяплъынэу, къадэгущы1энэу фаеп, зэк1оц1ыщыхьагъэ ц1ык1оу, ышъхьи къымы1этэу щыс.
Адыгабзэм фэмыусагъэу, идахэ ымы1уагъэу тиусак1охэм ык1и титхак1охэм къахэк1ыщтыр мак1э. Ахэтэпщтын ащ фэдэ. Сыда п1омэ къежьэп1эш1ухэм алъапсэр ныдэлъфыбзэ – адыгабзэр ары.
Угук1э зэхэмыш1эн, укъимы1этын плъэк1ырэп, бзэш1эныгъэм зэкъошныгъэр, зэблэгъэныгъэр къызэрэхэк1ырэмк1э Мэщбэш1э Исхьакъ мыщ дэжьым лъэшэу зэхытегъаш1э адыгабзэм, бзэм к1уач1эу и1эр зэрэиныр.
Хьадэгъэл1э Аскэр унашъо къитфиш1ызэ, къытыригъэпытыхьэзэ мырэущтэу къыте1о:
О плъэпкъы бзэу 1улъыр — гъаш1о
Арымырымэ, сыдэущтэу ар ш1у плъэгъун
Лъэпкъыбзэр сэгъаш1о о о1ок1э,
Сыдык1э ар сш1ош1ъы бгъэхъун.
Къуекъо Нальбий иусэхэм уяджэ зыхъук1э, илыягъэу узыш1уагъэш1ыжьэу, узэрэадыгэмк1э уагъэгушхоу, гуш1уагъо горэ къыпхалъхьэ.
Нэхаем иусэхэм лъагэу уи1этэу, лъэпкъ пстэуми уакъыхи1этык1эу къыпщэхъу.
Бэрэтэрэ Хьамидэ ныдэлъфыбзэм зыщызыдзыеу псэухэрэм дэо пхъашэ афеш1ы.
Зыбзэ дэдзыхы зыш1ырэ ц1ыфыр,
О къыпфэсэш1ы зы дэо закъо
Пфэпщыныжьына нымк1э уич1ыфэ
Пфэпщыныжьына лъэпкъымк1э хьакъыр?
Адыгабзэр ш1эныгъэ гъогум тещэгъэнымк1э мыпшъыжьэу 1оф дэзыш1агъэхэр Бэрсэй Умар, Нэгъумэ Шор. Ахэм аужы1оу бзэ ш1эныгъэм дэлэжьагъэхэр: К1эрэщэ Зайнаб, Шъаукъо Аскэр, Тхьаркъохъо Юныс, Гъыщ Нухь, Абрэдж Ачэрдан, Блэгъожъ Зулкъарин, ахэм анэмык1хэри.
1853-рэ илъэсым Бэрсэй Умары итхылъэу «Черкес букварь» зыфи1орэр ары къежьап1э хъугъэр.
Адыгабзэр пштэмэ, апэрэ лъэгъохэщэу ащ инаучнэ зэхэфын-зэгъэш1энк1э щытыр 1эшъхьэмэфэ Даут. Даутэ къытфыхихыгъ алфавитыр, орфографиер ары зэк1эми тызэрэпсэурэр. Даутэ къытфыхихыгъ, тфигъэпсыгъ тиадыгабзэ. Ащ лъэшэу тырэгушхо.
Ц1ыф лъэпкъым ык1уач1э ныдэлъфыбзэми ык1уач1, ныдэлъфыбзэм иамалхэр ц1ыф лъэпкъым и1ашэх.
Непэрэ мафэр пштэмэ щы1эх ц1ыфхэр иныдэлъфыбзэ ш1опхъэтэпэмыхьэу, рыгущы1энк1э фэмыеу. Ащ фэдэ ц1ыфхэм, сэ къызэрэсш1ош1рэмк1э, ежьыхэми загъэпыутыжьы, къызхэк1ыгъэ лъэпкъыми уасэ фаш1рэп.
Илъэпкъырэ ыбзэрэ уасэ фэзымыш1ырэр къэхъугъэ къодыеу дунаим тет.
Ащ фэш1 тыбзэ хэхъоным, зи1этыным тыпылъын, тыфэбэнэн фае.
| Наличие публикации | |||
| № | Название | год | Издательство |
| 1. | |||
Ебланэ классым адыгэ литературэр къызарапщытэн лэжьыгъэ.
Тесты для проверки знаний учащихся по кабардинской литературе в седьмом классе.
Автор учительница кабардинского языка и литературы Битова М.Г.
7 класс -литературэ
Тестхэр
- 1. Адыгэ 1уэры1уатэм и жанр нэхъыщхьэр сыт?
а)псынщ1эрыпсалъэхэр в)нарт эпосыр
б)къуажэхьхэр г) псалъэжьхэр
- 2. Сыт хуэдэ пшыналъэ къызыхэщыр мы псалъэхэр:
« Нартхэ я бжыщхьэ дыкъуакъуэр и уанэгум къридзэщ,
Шхуэмылак1эри 1эщ1игъэзщ,
Вагъуэбдзумэ пщык1ут1ыр блыпкъыпэк1э иригъавэщ…»?
а) «Ашэмэз и пшыналъэ»
б) «Сосрыкъуэрэ Т1от1рэшрэ я пшыналъэ»
в) «Батрэз и пшыналъэ »
- 3. «Аргъуей ишх хуэшхтэкъым» — жихуи1э псалъэхэр сыт хуэдэ троп зыхыхьэр?
а) гиперболэ
б)метафорэ
в) литотэ
- 4. Таурыхъ нэщэнэ къызыхэщыр сыт хуэдэ пшыналъэ?
а)«Батрэз и пшыналъэ »
б) «Сосрыкъуэрэ Т1от1рэшрэ я пшыналъэ»
в)«Ашэмэз и пшыналъэ»
- 5. Бэдынокъуэ зэзэуар сыт хуэдэ лъэпкъ?
а)нартхэм
б)чынтым
в) испхэм
- 6. «Щолэхъупщ и уэрэдыр» сыт хуэдэ уэрэд л1эужьыгъуэ зыхыхьэр?
а) ц1ыхубэ уэрэд
б)л1ыхъужь уэрэд
в) тхыдэ уэрэд
- 7. Гъуэгу теувэм сыт хуэдэ хъуэхъу-сэлам ирахыр?
а) гъуэгу махуэ
б)гъуэгуф1ыж апщий
в)дыздижьэ апщий
- 8. «Си анэдэлъхубзэ, зэкъым уэ губгъэну
Зэрыпхужа1ахэр нэху къыптемыщхьэну,
Жа1эрт убзэхыну,жьым зэрихьэ бгъэну,
Къалэк1ыхым адк1и сыф1умышыфыну.» пычыгъуэр сыт хуэдэ усэ къызыхэщыр?
а) «Псынэ»
б) « Анэдэлъхубзэ»
в) « Лъэ1у»
- 9. Адыгэ лъэпкъым и 1эпкълъэпкъ пщык1ут1ыр къызыхэщыр усэр зытхар хэт
а)Бемырзэ М.
б)Щоджэнц1ык1у 1.
в)Ацкъан Р.
10 Анзор М и повестым зэреджэр сыт
а)»Атэлыкъым и л1эужь»
б)»Гъащ1эм и дерс»
в)»Сабий»
11.Хэт мы псалъэхэр зейр «Сэ къысхуэгъэзауэ жыф1а щытхъу псалъэ къэс у си гум шабзэшэу пхрык1ащ.Хьэуэ-хьэуэ!Хьэуэ! Фымып1ейтей!Си жагъуэ фщ1ыну фызэрыхуэ
мейр сэ сщ1эркъэ? Ф1ы дыдэу сощ1э! !уэхур зытетри къывгуры1уэнщ,фымып1ащ1э закъуэмэ! Сэ гукъеуэ си1эщ.
а)Исмел
б)Мысост
в)Чэрим
12.Сыт хуэдэ хабзэ мы повестыр зытеухуар?
а)Хьэщ1э гъэхьэщ1эным
б)Атэлыкъ хабзэм
в)Сабий гъэсэным ехьэл1а хабзэхэр
13.Сыт хуэдэ тхыгъэ къызыхэщыр унагъуэм щек1уэк1 хабзэхэр,хьэщ1эщым щек1уэк1 хабзэхэр,щ1эблэм зэрахьэ хабзэхэр ? Хэт зытхар?
а)»Имыхабзэу щыуат» Хъупсырокъуэ Хъ.
б)»Псы къиуа» Елгъэр К.
в)»Гъащ1эм и дерс» К1эрашэ Т.
14.Сыт хуэдэ дерс кърита щ1алэ удэфам зыхуэза л1ыжьым?
а)Ц1ыхур ц1ыхуу щытын зэрыхуейр
б)Ц1ыхур нэмысыншэу щытын зэрыхуейр
в)Ц1ыхур бзаджэу щытын зэрыхуейр
15. Хьэту П и тхыгъэр сыт хуэдэ жанр зыхыхьэр?
а)Рассказ
б)Новеллэ
в)Повесть
16. Пщэху зэзэуа псэущхьэр сыт?
а)дыгъужь б)мыщэ в)кхъуэ п1ащэ
16. «Напэм япэ псэр ихуэ» псалъэжьыр зыхуэк1уэ тхыгъэр сыт хуэдэ?Хэт зытхар?
а)К1ыщокъуэ А «Усэ къарук1э бийр бгъэсу»
б)Мыкъуэжь А «Псалъэ жагъуэ»
в)Нало З «Ц1ыху напэ»
17. Сыт хуэдэ жанр зыхыхьэр Нало З и «Ц1ыху напэр»?
а)усэ б)балладэ в)сонет
- 18. К1ыщокъуэ А и сыт хуэдэ усэ Щоджэнц1ык1у А и фэеплъу итхар?
а)» Сэлэт шырыкъу» б)»Усэ къарук1э бийр бгъэсу» в)» Сабий»
19. К1ыщокъуэ А и «Гъуэгу къежьап1э усэр» зэрытхар сыт хуэдэ усэ гъэпсык1э л1эужьыгъуэ ?
а) дактиль б)ямб в)хорей
20.»Имыхабзэу щыуат» тхыгъэм къыхэщ образ нэхъыщхьэр хэт?
а)Жэмзар б)1эмин в)Къэралбий
21.Жэмзар сыт хуэдэ ц1ыхут?
а)бзаджэщ б)пц1ы1уэпц1ышэщ в)ц1ыху пэжщ
22.1эмин сыт хуэдэ ц1ыхут?
а)хэкум епц1ыжащ б)ц1ыху пэжщ в)хьилэшыщ
23.Жэмзар дауэ ипшыныжа зэрыщыуар?
а)хэкум ик1ащ б)и псэр итащ в)зигъэпщк1уащ
24.1эмин пэщ1эбгъэувэн сыт хуэдэ литературнэ л1ыхъужь фыщыхуэзэрэ мы тхыгъэм?
а)Къэралбий б)Куракин в)Жэмзар
24.1эмин Жэмзар нэмыцэхэм ядэ1эпыкъуну къыщепсалъэм сыт Жэмзар игу къэк1ыжу 1эмин жри1эжар?
а)Хъыбар б)Таурыхъ в)Шыпсэ
25.Жэмзар и хьэдэр хэт къэзыгъуэтыжар?
а)Партизанхэм б)Нэмыцэхэм в)И къуажэгъухэм
- 26. Жэмзар ныбжьэгъу пэжу и1ар сыт?
а) Хьэр б)Шыр в)Шыдыр
27.Сыт хуэдэ жыгым и лъабжьэ Жэмзар и хьэдэр зыщ1алъхьар?
а)Бжей б)Тхуей в)Жыгей
28.Псы къиуам и къарур къызыхэщыр сыт хуэдэ тхыгъэ?
а)Брат Хь «Лъэпкъым и къуэпсхэр»
б)Елгъэр К «Псы къиуа»
в)К1эрашэ Т «Гъащ1эм и дерс»
29.Сыт хуэдэ лъагъуныгъэ мы тхыгъэм къыхэщыр?
а)Анэ лъагъуныгъэ
б)Хэкум хуи1э лъагъуныгъэ
в)Бын лъагъуныгъэ
- 30. Сыт хуэдэ усэм къыхэха мы 1ыхьэр?
Ц1ыхуншэ зэи мыхъум гъуэгур,
Уэсыщ1эр щ1эпсэлъык1ым лъэгум,
Уэнжакъым 1угъуэр щхьэщымык1ым,-
Апхуэдэ фыгъуэм хэт блэплъык1ыр?
а)Уэрэзей А «Нэгъуэщ1 насыпу сыт сыхуей?
б)Хьэх С «Къурш псынэм и уэрэд»
в)Къэжэр Хь «Щ1ыр щ1эхъейр»
- 31. Брат Хь къыщалъхуа гъэхэр
а) 1902-1988 б)1937-1992 в)1930-2002
- 32. Брат Хь и «Лъэпкъым и къуэпсхэр» тхыгъэм къыхэщ образ нэхъыщхьэр хэт?
а)Мурадин б)Мухьэрбэч в)Мадинэ
- 33. Хэт и уэсят Мадинэ игъэзэщ1ар?
а) и адэм б) и тхьэмадэм в) и щхьэгъусэм
- 34. Шэджыхьэщ1э Хь и рассказым зэреджэр сыт?
а)»Къуэрылъху» б) «Лъэ1у» в) «Псалъэ жагъуэ»
- 35. Рассказым къызэрыхэщымк1э, сыт Гуащэхъан и бынхэм къращ1ар?
а)Къуажэм къыданащ б)Жьы хъуахэр щап1ыж унэм иратащ
в)Зрашэл1эжащ
- 36. Хэт Гуащэхъан зэзышэл1эжар?
а) И къуэм б) И пхъум в)И къуэрылъхум
- 37. Жылау А макъамэ зыщ1илъхьар хэт и усэ, зэреджэр сыт?
а)Щоджэнц1ык1у 1 «Анэдэлъхубзэ»
б)Бемырзэ М «Уадыгэным къик1ыр»
в)Мыкъуэжь А «Гущэкъу уэрэд»
- 38. «Къандыгъэ и бжьыхьит1» рассказыр хэт зытхар?
а)Мыкъуэжь А б) Джэдгъэф Б в)Къэрмокъуэ М
- 39. Хэт Къандыгъэ и унэц1эр ?
а) Къатинэ б) Къардэн в) Къумыкъу
- 40. « Хъуащ хабзэ: лъэпкъхэр зэрызекъуэу
щ1адзамэ, занщ1эу щ1ыр мэхъей.
Ар къызыхэк1ым сегупсысу
Нэху мэщыр, семызэгъыу жейм» сыт хуэдэ усэм къыхэха мы пычыгъуэр?
а)Хьэх С б)Тхьэгъэзит З в)Къэжэр Хь
41.Сыт хуэдэ тхыгъэм къыхэха мы пычыгъуэр? Хэт зи 1эдакъэщ1эк1ыр? «Абдежым сигу къэк1ыжащ Т1ат1ым. Ди хьэблэ л1ыжьыр. Сытым хуэдиз псалъэ дахэ къызжи1эрэ абы!»
а)Мэзыхьэ Б «Дыгъэр зэрыунк1ыф1ар»
б)Къумыкъу М «Сабийхэр щым щыхъум»
в)Хьэх С «Къурш псынэм и уэрэд»
- 42. Хьэх С итха усэу зауэл1ым л1ыгъэр къыхэзылъхьэр къызыхэщыр сыт хуэдэ ?
а) «Бжьыхьэ уэф1» б) « Ц1ыхухэр зауэм щыужынт
в) «Си гъэмахуэ»
- 43. Щ1акхъуэм и уасэр зымылъытэ ц1ыхухэм ещ1эн хуейр къызыхэщ тхыгъэр , зытхар?
а)Уэрэзей Афлик «Пщэдджыжьым» б) «Къэрмокъуэ М «Щ1акхъуэ 1ыхьэ» в)Брат Хь «Лъэпкъым и къуэпсхэр»
44.Тхьэгъэзит З и сыт хуэдэ усэ мы пычыгъуэр къызыхэхар?
«Къыхеху бахъэр уэру щ1ым,-
Зэхок1 гъэрэ щ1ырэ.
Уэс к1экъинэр-
Хъуауэ щым-
Магъыр, макъ имыщ1у.»
а) «Гъатхэ» б) «Щ1ыр мэлажьэ» в)»Адыгэ пшынэ»
45.Тхьэгъэзит З и «Адыгэ пшынэ» усэм къыщыгъэсэбэпа 1эмалхэр
а) Къэгъэпсэуныгъэ б)метафорэ в) эпитет
46.Тхьэгъэзит З и усэхэм щ1ыр анэ бгъафэм щригъапщэр сыт хуэдэра?
а) «Адыгэ пшынэ» б) « Щ1ыр мэлажьэ» в) «Гъатхэ»
- 47. «Адыгэ цей» усэр зытхар хэт?
а)Бицу А б)Мэшбащ1э И в)К1уащ Б
- 48. Мэшбащ1э И «Насып» усэр зэрытха пщалъэр гъэбелджылы
а) ямб б) хорей в) дактиль г) анапест д) амфибрахий
- 50. Сытым иригъэщхьрэ насыпыр Мэшбащ1э И ?
а) унащхьэм б) к1уэц1рык1ыбжэм в) сэрейм
- 51. Мэшбащ1э И и «Адыгэ цей» усэр зэзыдзэк1ар хэт?
а)Уэрэзей А б) Ацкъан Р в)Хьэх С
- 52. «Ямыпсыхьу къэна куэпкъырщ
Сосрыкъуэ и1ар л1ап1эу.
Си анэдэлъхубзэу лъап1э,
Уэ ул1эжмэ-
Л1эжащ лъэпкъыр!» Хэт зытхар ?
а) К1ыщокъуэ А б) К1уащ Б в) Бицу А
53.Бицу А и усэ «Си анэдэлъхубзэр» зэрытха жанрыр гъэбелджылы
а) лирикэ дыдэ б) повествовательнэ лирикэ в) гупсысэ лирикэ
54. Бицу А. усэр зэрытха пщалъэр?
а) анапест б) хорей в) дактиль д) ямб
55. Усэм къыщыгъэсэбэпа 1эмалхэр убзыхун
а) эпитет б) метафорэ в) псалъэжь
Лэжьыгъэр зыгъэхьэзырар 11-нэ курыт еджап1эм и егъэджак1уэ Быт1э Маринэщ
Обсуждение в настоящее время закрыто, но вы можете послать trackback с Вашего собственного сайта.