Тукай безнен кунеллэрдэ сочинение

Татарча изложение «Минем әбием|Минем эбием» (154 сүз) |

Изложение на татарском языке на тему “Минем әбием”/”Минем эбием”Минем әбием хәзер дә бик матур әле. Тик кызларча түгел, әбиләрчә матур ул. Аның йөзе ап-ак. Бит уртасы, балаларныкы кебек, аз гына алсуланып тора. Аның шул ак йөзенә көмеш кебек ак чәчләр бик тә, бик тә килешә. Ул чәчләр гомер буе шундый ак булганнар диярсең. Башка төрле чәч, хәтта чем-кара булса да, минем әбиемә мондый матур төс бирмәс иде. Күз читләреннән сызылып киткән җыерчыклары әбиемне һаман елмаеп торган шикелле ачык йөзле итәләр. Аның йөзенә карасаң, күңел тынычланып кала. Әйтерсең дөньяда кайгы да, сагыш та юк. Бар да тыныч, бар да җиткән кебек була.

Инде әбиемнең куллары каткан, бармаклары нечкәреп, сөякләнеп калган…

Ләкин әбием мине башымнан сыйпаганда, ул куллар миңа йомшак, иң җылы булып тоелалар.

Нигә докторлар тизрәк кешене яшәртә торган дару уйлап чыгармыйлар икән? Ә бит андый дару булыр. Кеше шул даруның бер генә тамчысын эчер дэ яшереп китер. Их,шул дару табылсын иде дэ,эбием безнен белен тагын озак елларгомер итсен иде (154 сyз)

*Транслит*

Минем эбием хэзер дэ бик матур эле. Тик кызларча тугел, эбилэрчэ матур ул. Анын йозе ап-ак. Бит уртасы, балаларныкы кебек, аз гына алсуланып тора. Анын шул ак йозенэ комеш кебек ак чэчлэр бик тэ, бик тэ килешэ. Ул чэчлэр гомер буе шундый ак булганнар диярсен. Башка торле чэч, хэтта чем-кара булса да, минем эбиемэ мондый матур тос бирмэс иде. Куз читлэреннэн сызылып киткэн жыерчыклары эбиемне хаман елмаеп торган шикелле ачык йозле итэлэр. Анын йозенэ карасан, кунел тынычланып кала. Эйтерсен доньяда кайгы да, сагыш та юк. Бар да тыныч, бар да житкэн кебек була.

Инде эбиемнен куллары каткан, бармаклары нечкэреп, сояклэнеп калган…

Лэкин эбием мине башымнан сыйпаганда, ул куллар мина йомшак, ин жылы булып тоелалар.

Нигэ докторлар тизрэк кешене яшэртэ торган дару уйлап чыгармыйлар икэн? Э бит андый дару булыр. Кеше шул дарунын бер генэ тамчысын эчер дэ яшереп китер. Их,шул дару табылсын иде дэ,эбием безнен белен тагын озак елларгомер итсен иде (154 сyз)
Еще изложения на татарском языке со схожей к “Минем эбием” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)

tatar16.ru

Татарча сочинение «Дәү әнием|Дэу энием» |

Сочинение на татарском языке на тему “Дәү әнием”/”Дэу энием”
Минем дәү әнием бар. Аның исеме − Маһруй. Мин аны бик яратам. Аның өендә гел чисталык, пөхтәлек. Аның башында һәрвакыт ап-ак яулык. Ул шундый уңган, тәмле телле, мөлаем, ягымлы. Без килгәч, ул нинди дә булса тәмле ризык пешерә. Без дәү әнием пешергән кыстыбый һәм арыш оныннан сөт белән пешерелгән кесәлне бик яратып ашыйбыз. Кесәлне авылда бары тик ул гына пешерә белә. Ә чәй эчкәндә, дәү әни безгә үз тормышында булган кызыклы вакыйгаларны сөйли.

Күзләре начар күрсә дә, дәү әни безгә җылы бияләйләр, оекбашлар бәйләп тора. Безне дә бәйләргә өйрәтә.
Дәү әнием инде картаеп бара. Чал чәчләре дә көннән-көн арта кебек. Битендә җыерчыклар булса да, минем өчен ул − бик якын, кадерле һәм иң матур кеше. Минем аның яныннан бер дә китәсем килми, аннан аерылганда, елыйсым килә. Ул бит авылда берьялгызы яши, ә без − шәһәрдә. Бик чакырсак та, аның шәһәрдә яшисе килми. Әтиләремә дә үпкәләп куям: нигә калдырып киткәннәр инде аның берүзен? Мин алай эшләмәс идем. Дәү әниләр янында яшәү бик рәхәт бит.Еще сочинения на татарском языке со схожей к “Дэу энием” тематикой (перейти к сборнику татарских сочинений нашего сайта)

tatar16.ru

Әни — Стихи на татарском языке

Әниләргә

Ходай биргән әниләргә
Чиксез бетмәс сабырлык.
Көч тә биргән, биргән куәт
Баласын үстерерлек.

Рәхмәт әнкәй бүләк иттең
Якты дөньяның ямен.
Яшлегеңне кызганмыйча,
Бирдең син матур көнен.

Авырганда керфек какмый
Яннарымда утырдың.
Кысып җылы кочагыңа
Җил давылдан сакладың.

Куанганда, син дә әнкәй,
Бала кебек куандың.
Егылганда, елаганда,
Иркәләдең, назладың.

Бишек җырын тыңлап үстек,
Әнкәй, сиңа мең рәхмәт.
Аллам бирсен озын гомер,
Гомереңдэ бәрәкәт.

Лилия Гиматдинова

*****

Иртән уянгач йокымнан
“Әни!” — беренче сүзем.
Күзләрем күреп куана
Әнинең нурлы йөзен.
Әнием куллары тигән
Ашны ашау күңелле.
Әни кебек аңламыйдыр
Бүтән кеше күңелне.
Бәхетле булсын, балам, дип
Әни бик нык тырыша.
Үпкәләмим, кайчагында
Әз-мәз генә орышса.
Әнием, тик син булганга
Бәхетле көлүләрем.
Кояшлы якты дөньяда
Очынып йөрүләрем.
Гади дә син һәм гадел дә
Син — тормыш гүзәллеге.
Йомшак булсаң да, үзеңдә

Әтиләр түземлеге.
Иртән уянгач йокымнан
“Әни!” — беренче сүзем.
Күзләрем күреп куана
Әнинең нурлы йөзен.

Люция Аблеева

*****

Әнкәй булмый үткән заманда

Күпме еллар үтте, сулар акты,
Киткәнеңә безнең арадан.
Әлегәчә сыкрый, каны тама,
Йөрәктәге тирән ярадан.

Мәгънәләрен кайбер киңәшеңнең,
Яши-яши генә аңладым.
Ник аларны үзең исән чакта,
Дога итеп үземә алмадым?

Нигә соң ул, 20-дә әйткән сүзләр,
Тик кырыкта җитә аң булып?
Ә бүген ул миңа кояш булып,
Һәркөн иртән туа таң булып.

Бу тормышта якын кешеләр бар,
Иң якыны миңа, син, әнкәм.
Колагымда әле яңгырап тора,
“Тәртип белән генә йөр, бәбкәм!”

“Әннә” диеп телем ачылган да,
Әнкәй, диеп яшим һаман да.
Бүген дә бит әнием минем белән,
Әнкәй булмый үткән заманда.

Фирдат Валеев

*****

Тәмле төш

Әниемне төштә күрдем,
Үләнле чәй эчерде,
Үзе пешергән икмәккә
Каймагын ягып бирде.

Гүя мин кайтканны көткән —
Коймагын да пешергән,
Самавыры чыжлап тора,
Белмим, кайчан өлгергән?!

Нинди бәхет татый алу
Сый-хөрмәтен әнинең!
Уянгач та телдә иде
Тәме хуш исле чәйнең.

Күзем йомдым күрергә дип
Дәвамын тәмле төшнең,
Йокым качты, аңлагач та
Аның мөмкин түгелен.

Нур Ахунов

*****

Әнигә хат

Әни, көтәм сине көн дә —
Зур ишектә күзләрем.
Күрмәсәләр тәрәзәгә
Менеп басам тезләнеп.

Ник әнием ташлап киттең
Мине тугач куркудан?
Нигә әнисез чыкканмын
Бала тудыру йортыннан?

Дистәләгән еллар яшим,
Мин хөкүмәт өендә.
Башкалар кебек әниле
Булыр идем бит мин дә!

Дөньялар яктырыр иде —
Нурлы йөзеңне күрсәм.
Туйдырды инде тормышта —
Зур бина, соры түшәм.

Бер тапкыр да күрмәсәм дә
Иң кадерле кешем син!
Кочагыңда үсмәсәм дә
Сагынамын, нишлим соң?

Ташлап китәсеңне белсәм —
Тумаган булыр идем.

Артык кашык нигә булдым,
Әйтче, зинһар, әнием?

Инде күпме сүзләр яздым
Сине эзләп хатларда.
Каршыларга күп йөгердем
Апа күрсәм чатларда…

Кил әнием, ал кочаклап
Үсәсем килми ятим!..
Күздән аккан яшьләремне
Әйтче, әнием, нишләтим?

Роберт Шаймарданов

*****

Әни

Гади генә бер сүз «әни»,
Күпме аклык, сафлык анда!
«Әни» диюгә җылылык
Һәм ышаныч туа җанда.
Җылы куеныңа сыенып,
Җил-яңгырны мин белмәдем
Алтын канатлы балачак
Насыйп булсын һәркемгә дә.
Сабырлыгың, түземлегең,
Кыя-тауга тиңләшерлек
Йөрәк җылың, җан рәхәтең
Җәйге кояш көнләшерлек.
Кичер, әни, чәчләреңне
Ак карларга манган өчен,
Нурлы йөзеңә борчудан
Җыерчыклар салган өчен.
Рәхмәт, әнием, бердәнберем,
Миңа гомер биргән өчен,
Бар дөньямны мәхәббәткә,
Сөю-назга күмгән өчен.

Римма Гайнанова

*****

Әнкәй җиләк җыя

Тау битендә әнкәй җиләк җыя
Кулларында — алсу чиләге.
Чиләгендә кызыл җиләгең дә
Үзем дә бит җирнең бизәге.
Талгын җилләр үбә җиләкләрен
Яфракларын читкә этәреп.
Ачуларын әйткән төсле була
Күлмәк итәкләрен күтәреп.
Алсу чиләгең дә, җиләгең дә
Алсуланып калган йөзләрең.
Күкнең зәңгәрлеге төшкән төсле
Төсен югагалтмаган күзләрең.
Тау битеннән әнкәй җиләк җыйган,
җиләкләрдән тулган чиләге.
Кызктырып күзне камаштыра
Чиләгендә кызыл җиләге.

Гузалия Файзуллина

Рәхмәтлемен әнигә

Әниемнең изге сүзе
Гел минем күңелемдә.
Әнием якын дустым да
Таяныч, терәгем дә.

Ул кылган изгелекләрне
Онытмам гомердә дә.
Хөрмәт йөзеннән исемен
Уярлык бит һәйкәлгә.

Лилия Сәлахетдинова

*****

Әниемнең кытыршы куллары
Башларымнан әгәр сыйпаса,
Я аркамнан ипләп кагып куйса,
Я каршымда коймак майласа…

Гүя әйлэнәм мин бер сабыйга,
Бәхет баса: зуры, олысы.

Җитмеш җиде курорт бирә алмый
Әнкәй кочагының җылысын.

Йомшак мамык шәлләр бәйләп куйган,
Күзәнәге саен — ак теләк.
Күз нурларын түккән,
салган кул җылысын.
Сагынуын тезгән, җыр көйләп.

Тик йөзендә аның бетмәс сагыш,
Адым калмый, йөри озатып.
Ерак калалардан теләсәң дә,
Еласаң да булмый гел кайтып.

Озак еллар буе әйтсәк иде,
Ач ишегең, Нәнә, без кайттык.
Мең караңгы көнне балкыта бит,
Әнкәй йөзендәге бер шатлык.

Фирдания Нугаева

*****

Кайдан башлана хатын-кыз?
Сыгылмалы билдәнме,
Ак йөз, йомшак кулларданмы,
Назлы, тәмле телдәнме?

Кайдан башлана хатын-кыз?
Гөл, чәчәк чагыннанмы,
Наз, иркәдән, мәхәббәттән,
Нурланган чагылданмы?

Кайдан башлана хатын-кыз?
Яз ачкан бөредәнме,
Чәчәкләре серкәләнеп
Җимешен күрүдәнме?

Кайдан башлана хатын-кыз?
Әнилектән башлана!
Өмет чәчә ак дөньяга,
Гөмер җебе — тантана!

Найля Аюпова

*****

Әни булу-бәхет ул

Иң зур бәхет бит ул әни булу,
Сөеп,назлап карау балаңа.
Сабыеның көләч йөзен күрү,
Иң зур шатлык бит ул анага.

Әннә,- диеп нәни кулын сузса,
Кочагыңа назлап сыенса.
Шул түгелме бәхет әни өчен,
Сабыена карап сөенсә.

Тик бәхетләр тели баласына,
Әни бит ул үзе изге җан.
Рәнҗетергә шуңа хакыбыз юк,
Әниләрне безгә һич кайчан.

Әни булу бәхетеннән ходай,
Аермасын иде беркемне.
Һәр хатын-кыз тоеп ул бәхетне,
Булсын иде һәрчак сөйкемле.

Гульфия Гизатова (Муртазина)

*****

Умач уам

Умач уам, чит уйларны
баштан куам,
Күңелемә чит уй кертмим,
Күз яшь түгеп, яшем сөртмим.

Умач уам әнкәй кебек,
Яннарымда тора кебек әнкәй көлеп,
Әнкәемнең юклыгы да
Йөрәгемне ала телеп.

Умач уам,аш пешерәм,
Бала чак искә төшерәм,
Әнкәйнең умач ашларын
Күңелем аша кичерәм.

Ачы катык,арыш оны

Үсәр өчен көчен биргән,
Әнкәемнең бишек җыры
Күңелемә җылы өргән.

Найля Аюпова

*****

Ана

Кырау төшкән әткәм чәчләренә…
Көмеш кунган әнкәм толымына.
Тик күзләре якты нур чәчәләр
Сөеп баккан чакта улына.

Карашары аның шундый назлы,
Әмма сагыш-моң да бар анда.
Язмышымны юрап төн йокламый,
Әйтерсең мин сабый hаман да.

Ул үпкәндә минем маңгаемнан,
Күрше кызының тавышын ишетәм:
«Биләүдәге бала булды инде…
Мәңге төшмәс, ахры, бишектән!»

— Күгәрченем-күршем, ил тоткасы
Булып җиргә туган балалар
Буйга җитсәләр дә … ана өчен
Барыбер сабый булып калалар.

…Юлда тоткарланып, эштән тагын
Соңга калып кайтам бүген дә.
Нарасыен көтеп торган кебек
Көтә әнкәй капка төбендә.

Җолдас Сәетназаров
Рәшит Гәрәй тәрҗемәсе

*****

Ана назы

Ана назы-иртәнге чык,
Кояш сызган якты нур,
Эчкерсез йолдыз сафлыгы,
Зурлыгы-hичшиксез зур!

Ана назы-кыр гөлләре,
Баламның елмаюы,
Изгелектә үткән көнең
Имин кояш баюы.

Ана назы-тау чишмәсе,
Могҗизалы, тылсымлы,
Көне изге, юлы изге,
Рәнҗеш алмый бер кылы.

Газиз җанда ана назын
Имгәтмичә саклармын,
Гомер басып баhа куя
Хурлатмыйча аклармын.

Найля Аюпова

*****

Әниләр

Әниләр – алар иң якын,
Иң кадерле кешеләр.
Йөзләрендә җыерчыклар,
Ул — еллар салган эзләр.

Әниләрдә генә була
Кадерле, якын күзләр.
Алар гына әйтә ала
Безне юатыр сүзләр.

Әниләрнең күңелләре
Ярсыз тирән диңгезләр.
Без бәхетле алар барга,
Рәхмәт Сезгә, Әниләр!

Лилия Сәлахетдинова

*****

Сүндермәле, әнкәй, утларыңны

Сүндермәле, әнкәй, утларыңны.
Тәрәзәңдә утың балкысын.
Ераклардан тоеп яшибез без
Тәрәзәләреңнең яктысын.

Сүндермәле, әнкәй, утларыңны.
Караңгылык салма күңелгә.
Синең якты тәрәзәңнән, әнкәй,
Бәхет нуры безгә сибелә.

Сүндермәле, әнкәй, утларыңны.
Тәрәзәгә казак кактырма.
Синең тәрәзәңдә ут янганда
Күңелләрдә кояш яктыра.

Физәлия Дәүләтгәрәева

*****

Әнкәемнең кәшемир яулыгын
Бик еш алып бәйлим башыма,
Әнкәй карый төсле көзгеләрдән
Күзләр ошаш, ошаш кашлар да.

Күкрәгемә кысып исен исним
Әнкәй исе килә яулыктан,
Бала холкы һаман китми, никтер,
Яшем дә бит инде таулыкта.

Килеш,килбәт, карашлар да ошаш,
Аш пешерәм әнкәй шикелле,
Әнкәй кебек кенә була алмам,
Әнкәй кебек булмам сөйкемле.

Әнкәй бөеклеген кем ала алган?
Әнкәй бөеклеге — биектә.
Ошый алмам, юк мин ошый алмам
Әнкәй киемнәрен киеп тә.

Найля Аюпова

*****

Ана булган хатын — бәхетле

Җирдә фәрештәләр була диләр.
Әйе, алар әни исемле!
Саклый, алар яклый балаларын,
Исемендә булса җисеме.
Хатын-кызлар булсын фәрештәләр.
Булмагызчы, аналар, күке!
Берни җитми, берни алмаштырмый
Ана булу — иң зур бәхетне!

Лилия Сәлахетдинова

*****

Бәхет ул — ана булу

Бәхетнең иң зурысы ул — Ана булу!
Шул исемгә, чын мәгънәдә, тугъры калу.
Сабыеңны биләүләргә биләп салу.
Белгән бишек җырларыңны көйләп алу.
Бәхетнең иң зурысы ул — Ана булу!
Нәниеңнең бармакларын учта тою.
Иң соң ятып, кояштан да иртә тору.
Бала исе килә торган керләр юу.
Хатын-кызның төп бурычы — Ана булу!

Лилия Сәлахетдинова
*****

Җылы мич башыннан ала әнкәй
Олтан салган киез итекне.
Үскән чакта шуннан да яхшырак
Аяк кием күргән идекме?

Кып иттереп кидерә дә куя
Ике кат оекбаш өстеннән.
Кадерләдең, әнкәй, биш балаңны,
Килә алган чаклы көчеңнән.

Әле булса аңлыйм, әнкәй, син бит
Тазалыкны безнең сакладың.
Эх, кая соң әткәй олтан салган
Киез итек кигән чакларым…

Физәлия Дәүләттгәрәева

*****

Әнкәй

Әнкәй укый догалар
Аллах сүзләре алар.
Тасбиг төймәсен тарта
Пышылдап зикер эйтэ.

Ишетелә ерактан
Сүзләр чыга йөрәктән.
Эйтерсең әнкәй ятлый
Һәр сүзен ул кабатлый.

Рәхәтлек бирә җанга
Җиңеллек бирә тәнгә
Укыган догалары
Теләгән теләкләре.

Сакласын сине АЛЛА
Диеп кабатлый ана.
Тәрәзәдә күзләре
Моңсу карый үзләре

Әнкәй баласын көтә
Кайтыр дип өмет итә
Туып ускән өенә
Әнкәсенең янына.

Әнкәй сагындым диеп
Башкаен аска иеп.
Кочып алыр әнкәсен
Иң кадерле кешесен.

Лилия Гиматдинова (Хисамова)

*****

Ана көтә баласын

Чал чәчләрен тарап, тәрәзәгә карап
Ана көтә сагынып баласын,
Уена да кереп чыкмагандыр аның
Карт көнендә ялгыз каласын.

Иңнәрендә еллар, калтырана куллар,
Күзкәйләре моңсу, сагышлы,
Өмет итә ана, кайтыр, — диеп, бала,
Санаулы шул гомер агышы.

Догаларын кыла, ак хыяллар кора-
Имин, аман булсын баласы,
Ялгыз аналарга сабырлыклар биреп,
Тазалыклар теләп каласы.

Найля Аюпова

*****

Төшләремә бүген әнкәй керде.
Күргәнем юк иде байтактан.
Өстендәге килешле күлмәге
Күзләр камашырлык, ап-актан.
Шелтәле бер караш ташлады да,
Күрешергә теләп кул сузды.
Үреләмен генә, дигән мәлдә
Борылды да, китеп юк булды…
Әнкәй, әнкәй… һәрчак шат күңелле,
Елмаюлы,йөзе балкыган…
Күңелеңнең серен аңламауда
Гаепләрем һаман бар сыман…
Мин бит үзем… үзем синең төсле-
Йөрәгемдә ялкын йөретәм.
Бары үз җаныма яшем түгеп,
Таштай бәгыремне эретәм…
Мөлдерәмә тулы чагы була,
Гаҗиз калган чагы күңелнең…
Синең сүзләр: ”Беркем алдында да
Ахыргача бетмә түгелеп!
Читтә генә торма,курыкмыйча
Упкыннарның йөре эчендә!
Җанга иңгән тынлыкның да бары
Бөтен сере давыл көчендә.”
Мең кат өзеп,мең кат уем ялгыйм…
Ашыгулар була… уйланмый…
Ялгышулар… тормыш үзе һаман
Сынауларын бирә аямый….
Ак күлмәктән кердең төшләремә…
Шелтәләвең,әнкәй… беләм мин…
Юатмадың… дөрес сизенәсең,-
Яшем сыкмас өчен көләм мин…
Кул сузмадың… синең холык миндә-
Бары үз көчемә таянам.
Авырлыкны җиңә алып кына
Мин бәхетнең тәмен тоялам.
Борчылма син, әни, ни кылсам да
Үз җанымнан эзлим җавабын.
Үзе теләп алган… хата кылса
Йөрәк үзе татыр газабын….

Дания Закирова

*****

Әнкәй ниләр уйлыйсың

Әнкәй ниләр уйлыйсың.
Җырлыйсың да елыйсың
Төштеме әллә искә
Әллә кердеме төшкә

Авыр сугыш еллары
Ачыгып йөрүләре
Әрнүле югалтулар
Йөрәктә калды алар.

Кеп-кечкенә кыз, узең
Ничек җиткәндер көчең
Алып кайтасың көндә
Чагырдан бәйләп көлтә.

Өшегән бәрәңгене
Табалсаң бер-икене
Йөгерәсең син өйгә
Ризык булды дип , миңа.

Була ул безгә тамак
Кырып пешерсәң коймак.
Диеп эби мич яга
Бәрәңге куя аңа.

Күгәреп калган башак
Күп халык үлгән ашап.
Олысы да кечесе
Өендәге барысы.

Йөрәктә калды яра
Ул ярага юк дава.
Тетсенә шуңа күңел.
Үтеп китсә дә гомер.

Лилия Гиматдинова (Хисамова)

*****

Әбекәй — алтыным, минем иң якыным

Данные об авторе

Автор(ы):

Мухтарова Нурфия Магруфовна

Место работы, должность:

учитель началҗных классов МОУ «Куянковская общеобразовательная полная средняя школа»

Регион:

Республика Марий Эл
Характеристики урока (занятия)

Уровень образования:

дошкольное образование

Уровень образования:

начальное общее образование

Целевая аудитория:

Библиотекарь

Целевая аудитория:

Воспитатель

Целевая аудитория:

Классный руководитель

Целевая аудитория:

Методист

Целевая аудитория:

Педагог дополнительного образования

Целевая аудитория:

Родитель

Целевая аудитория:

Учащийся (студент)

Целевая аудитория:

Учитель (преподаватель)

Класс(ы):

1 класс

Класс(ы):

2 класс

Класс(ы):

3 класс

Класс(ы):

4 класс

Предмет(ы):

Внеклассная работа

Цель урока:

Әбиләрне 8 март бәйрәме белән котлау

Тип урока:

Урок обобщения и систематизации знаний

Учеников в классе:

Используемая методическая литература:

Әбиләр турында шигырьләр җырлар

Используемое оборудование:

магнитофон, DVD

Краткое описание:

Әбиләрне 8 Март Бәйрәме белән котлау кичәсе

«Әбекәй – алтынным, минем иң якыным»

— Хэерле кон, хормэтле кунаклар! Сойкемле, ягымлы, йомшак кунелле эбилэребез! Бугенге кичэдэ сезнен барлык кайгы-хэсрэтлэрегезне, сызлануларыгызны оныттырып, кунелегез белэн яшьлек елларына кайтара алсак, без бик шат булыр идек.

Бу очрашу сезнен кунеллэрдэ матур истэлеклэр калдырсын иде. Сезне ихлас кунелдэн 8 – Март бэйрэме белэн котлыйбыз. hэрвакыт шат, сэламэт, бэхетлебулыгыз. Балаларыгызнын, оныкларыгызнын бугенге чыгышы, аларнын шигырьлэре, жырлары, биюлэре, сезгэ эбилэргэ, бэйрэм булэгебез булсын.

Без бу бэйрэмгэ сочинениелар яздык. Концерт барышында алар белэн танышып китэрсез.

1.Монтаж

Алсу ярата эбисен,

«Эби», — дип яна-коя.

Бэйрэмгэ килгэч ана дип

Бер шигырь сойлэп бирэ.

Минем эби бик эйбэт,

Гел колеп кенэ тора.

Балакаем, дип эйтеп,

Соеп, иркэп тора.

Эбием hэркон безгэ

Тэмле ашлар пешерэ,

Сэйкемле сузлэре белэн

Безнен кунелне курэ.

Без эбине яратабыз,

Ул да безне ярата.

Безнен эбидэн дэ эйбэт

Кем бар икэн доньяда?

Ак яулыклы, колэч йозле,

Шат кунелле, эйбэт тэ.

Кем ул, диеп сорыйсызмы?-

Дэу энием, элбэттэ.

Тэмле бэлеш пешеруче

Дэу эни безнен ойдэ.

Анардан ашарга сорый

Шаян песиебез дэ.

Дэу энием гомер буе

Авыр эштэ эшлэгэн.

Авырлыклар куп курсэ дэ,

Кунелен тошермэгэн.

Сарай алдына баруга,

Сыеры дэшэ ана.

Маэмай да аны куругэ,

Койрык болгый, шатлана.

Ярдэме гел тиеп тора

Якын кешелэргэ дэ.

Барына да дэу эни ул,

Барлык кешелэргэ дэ.

Иртэн торсам, кояш чыгып,

Нурларын сипкэн иде.

Эбиемнен чэе кайнап,

Коймагы пешкэн иде.

Эби кузлеген эзли,

Кайда икэнен белми,

Эби кузлеген эзли.

Кузлеге бит кулында,

Эммэ ул аны сизми.

-Эби,эби,- дим ана,

Каршысына ук килеп,

Жайлы булыр эзлэргэ,

Кузлегенне ки элек.

Эби кузлеген кия,

Узе елмаеп колэ.

-Рэхмэт, табып бирден,- ди,

Аркамнан соя-соя.

Зэнгэр кугемдэ ал кояш

Сунмэсен, балкып янсын.

Эбилэрнен нурлы йозе

Гел колэч булып калсын.

Э безнен шигырьлэребез сезгэ

Булэк булып янгырасын.

Ойгэ кайтсам, ой балкыган –

Ойгэ нур ингэн!

Ерак жирне якын итеп

Эбием килгэн!

Узен ничек сагынганны

Белгэн ул, белгэн!

«Курим эле улымны!» — дип,

Эбием килгэн.

Эниемнен энисе –

Эбием булла минем,

Эби генэ тугел эле,

Ул минем дэу энием.

Ак ефэктэй чэчлэрен

Ул тарап куя уреп,

Чисталыкка ойрэнэм

Мин дэ анардан куреп.

Тэмле ашлар пешерэ,

Матур голлэр устерэ.

Оебезнен нуры ул

Барыбыздан олы ул.

Жылы оек, биялэй

Бэйли безгэ коз житкэч,

Мин дэ ана булэклэр

Алырмын усеп житкэч.

— Балалар, эбилэребезнен куллары жылы,йомшак, алай гына да тугел, алтын да! Алар узлэренен кунел жылылыгын кушып безгэ биялэй, оекбашлар бэйлилэр. Шул биялэй, оекбашларнын жылысы аша эбилэребезнен жан жылысы безгэ дэ кучэ. Шуна да нинди кочле суыкларда да безнен кул-аякларыбыз тунмый, жылы тора. Игелегле жаннары очен мен рэхмэт аларга.

Барысы бергэ: Котлыйбыз сезне, эбилэр, 8-Март белэн!

Яратам эбиемне,

Сойли ул колэ-колэ.

Укыганын да курмим,

Миннэн кубрэк белэ.

Анламасам анлата

Татлы тел белэн генэ.

Яхшы йор, кеше бул,

Иреш, ди, телэгенэ.

2 «Эбием кузлек кия» жыры.

3. Концерт

Концерт программасы:

Сэлам сезгэ тан жиленнэн,

Сэлам сезгэ роза голеннэн.

Сэлам сезгэ барлык дусларымнан

Сэлам сезгэ моннар иленнэн.

1.Шигырь. Роберт Миннуллин «Кем сон минем эби?» — укый Ахмадуллин Рамиль.

2. Шигырь. Вэсимэ Хэйруллина «Эбием» — укый Ситдикова Голузэ.

Без сезне бик яратабыз

Бэйрэм белэн котлыйбыз!

Булэк итеп сезгэ,

Бер матур жыр жырлыйбыз.

3. Жыр. «Торналар» — башкара Ямалиев Алмаз.

4.Шигырь. Резеда Вэлиева «Дэу энигэ барабыз» — укый Мусин Вильнур.

5. Шигырь. Голшат Зэйнэшева «Пенсиягэ» — укый Шарифьянова Айдария.

6. Жыр. «Туган як» — башкара Хадиева Эдилэ.

7. Шигырь. Бари Рэхмэт «Эби белэн бабушка» — укый Усманова Рэмзия

8. Шигырь. Резеда Вэлиева «Кем булырга?» — укый Габдуллин Фэнус.

9. Жыр. «Тэрэзэлэр» — башкара Габтрхакова Линара.

10. Шигырь. Вэсимэ Хэйруллина «Эбием лаеклы ялда» — укый Ганеев Ринат.

11. Шигырь. Можэhит Эхмэтжанов «Рэхэт икэн» — укый Сафина Гузэл

12.Аяклар тими идэнгэ

Дэртлэнеп биегэндэ.

Йорэклэр жырлый берлэшеп,

Парлашып биик, эйдэ!

Татар биюе.

13. Шигырь. Зэкия Туфайлова «Узем эшлим» — укый Ахмадуллина Айзилэ.

14. Шигырь. Венера Хэйруллина «Витамин алфавиты» — укый Фахрутдинов Илгизэр.

15. Жыр. «Кышкы чия» — башкара Ситдикова Голузэ.

16. Шигырь. Можэhит «Эбием ураза тота» — укый Хисматуллина Голия.

17. Шигырь. Венера Хэйруллина «Эбиемнен паласы» — укый Ганеева Лилия.

18.Бер курешу бер гомер дип,

Дога кыла ак эбилэр.

Яна тосмер, мэгънэ ала

Борынгы жыр, иске койлэр.

«Алмагачлары» кое – гармунда уйный Ямалиев Алмаз.

Сезнен белэн хушлашырга

Матур сузлэр эзлибез.

Тормышыгыз гузэл булсын.

Ак бэхетлэр телибез!

-Хормəтле əбилəр, шушынын белəн концертыбыз тəмам, тынлап утыруыгыз очен бик зур рəхмəт! 4.

4.Бэйрэм чэй табыны янында дэвам итэ.

www.openclass.ru

Әбекәй алтыным — минем иң якыным!

“Әбекәй – алтыным, минем иң якыным”

( Әбиләр кичәсе)

Максат: гаиләдә әбиләр тәрбиясен көчәйтү, балаларны аларга карата мәрхәмәтле , ихтирамлы булырга өйрәтү; халкыбызның гореф- гадәтләренә, үткәненә ихтирам, хөрмәт һәм кызыксыну уяту.

Кичәнең барышы.

Укытучы:

— Кадерле кунаклар һәм балалар! Бүген без–Өлкәннәр бәйрәме билгеләп үтәбез. Бәйрәмебезгә әбиләрне – дәү әниләрне чакырдык. Кичәбезне “Әбекәй – алтыным, минем иң якыным” дип атадык.

Дөньяда иң кадерле булган әти һәм әни турында без күп сөйлибез. Ә менә аналарның да, аталарның да әниләре булган, аларга тормыш биргән, аларны кеше иткән кешеләр — әбиләр турында алай еш уйламыйбыз. Әбисе булган кешенең нинди бәхетле икәнен һәр бала белә.

Әбием! Нинди матур яңгырый бу сүз. Бу сүз, “Әни” дигән сүз кебек үк, якын һәм кадерле. Әбиләрне хөрмәт итәргә, яратырга, кадерләргә кирәк. Алар булмаса, өйдә, гомумән, тормышта ямь калмас иде. Аларны рәнҗетү, берүзләрен ялгыз калдырып китү, алар белән дорфа мөгамәләдә булу зур гөнаһ булыр иде.

Кадерлеләрдән – кадерлерәк, сөйкемлеләрдән – сөйкемлерәк, шәфкатьле, миһербанлы, олы җанлы әбиләребез. Бергәләшеп чын күңелдән сөйләшү, халкыбызның онытылып барган гореф – гадәтләрен, матур йолаларын искә төшерү өчен һәм балаларыбызга ( оныкларга) татар халкының әхлак тәрбиясен бирергә дип, сезне бүгенге кичәгә чакырдык. Бу безнең бәйрәм дә, рәхәтләнеп ял итү сәгатьләре дә булсын. Кадерле әбиләребез, без сезнең турында шигырьләр, җырлар өйрәнәбез, хикәяләр укыйбыз. Сез безнең өчен бик кадерле. Бигрәк тә мондый болгавыр заманда балаларыбызны миһербанлы- шәфкатьле итеп тәрбия кылырга ярдәмегез кирәк. Әбиләребез, буыннар чылбыры бервакытта да өзелмәсен! Картаймыйча безгә ярдәм итеп яшәгез, ә урыннарыгыз өйнең түрендә булсын! Ә хәзер сүзне сезнең оныкларыгызга бирәм.

1нче укучы.

Ак әбиләр, исәнмесез,

Исән- сау килдегезме?

Сезнең хөрмәткә башлыйбыз

Бүгенге кичәбезне.

2нче укучы.

Чәчәк эзләп йөрдем кырларда,

Белмим сезне ничек зурларга.

Телим сезгә изге теләкләр,

Йолдыз булып яна йөрәкләр.

Кайгыларны сыйпап аласыз,

Хәерле юл теләп каласыз.

Сез бит шундый сабыр һәм чыдам.

Сезне уйлап юлга мин чыгам.

3нче укучы.

Кояш көлеп уянды да

Нурларын сипте мулдан.

Әбиләр килде мәктәпкә

Бүген кояшлы юлдан.

4нче укучы.

Һәр җирдә бер хикмәт көтә:

Бүген гади көн түгел.

Бүген — Әбиләр бәйрәме,

Шуңа шатлана күңел.

5нче укучы.

Күмәкләшеп без дә, дуслар,

Җырлап алыйк, әйдәле,

Котлы булсын, гөрләп торсын

Әбиләрнең бәйрәме!

Балалар “Җырлыйм әнием турында” (Ф.Әхмәдиев музыкасы, Г.Зәйнашева сүзләре) дигән җырны башкаралар.

6 нчы укучы.

Ходайның һәр бирмеш көнен,

Дога кылып сәламлиләр.

Ил шатлыгы, ил аклыгы –

Ак яулыклы ак әбиләр.

Укытучы. Ял кичәбез файдалы үтсен өчен, әбиләребезнең хәер-догасы кирәк булыр, дога кылыйк. (Бер әби укып дога кыла.)

7 нче укучы.

Тәмле ашлар пешерә,

Кем ул?

Матур гөлләр үстерә,

Кем ул?

Минем яраткан әби.

Ә ашлары — өчпочмак,

Бәлеш, җәймә һәм коймак,

Табын күрке –ипи-тоз,

Ә ахыры – якты йөз.

8нче укучы

Өйгә кайтсам, өй балкыган —

Өйгә нур иңгән!

Ерак җирне якын итеп,

Әбием килгән!

Үзен ничек сагынганны

Белгән ул, белгән!

«Күрим әле улымны!» — дип,

Әбием килгән!

9 нчы укучы

Өебезнең кояшы (Ф. Зыятдинова)

Бәлки, минем әбине

Сез дә белә торгансыз?

Әбиемне “әби” диеп

Әйтүе дә уңайсыз.

Минем әби яшь әле

Минем әби чип-чибәр.

Әбине күргән кешеләр:

“Кызлар кебек син”, – диләр.

Кояштай балкып тора

Әбиемнең карашы.

Ничек менә әбием күк

Җылы, якты буласы?!

Балалар татар халык биюен башкаралар. АЗАЛИЯ

10нчы укучы.

Яратам әбиемне,

Сөйли ул көлә-көлә.

Укыганын да күрмим

Миннән күбрәк белә.

Аңламасам аңлата

Татлы тел белән генә.

Яхшы йөр, кеше бул,

Иреш, ди теләгеңә.

11нче кучы.

Әби кеше гел яхшылык тели,

Гаебебез булса, кичерә.

Гомер буе калыйк тугрылыклы

Әби дигән изге кешегә.

12нче кучы.

Бөтен эш кулыннан килә,

Әй уңган минем әби!

Мин дигәндә – ул идәндә,

Көчен һич тә җәлләми.

13нче кучы.

Алъяпкычларым үтүкли,

Көн дә чәчләрем үрә.

Якаларым гел ак минем

Әби юганга күрә.

14нче кучы.

Китап-дәфтәрләремне дә

Гел карап кына тора,

Ертылган битләре булса

Тота да ябыштыра.

15нче кучы.

Күңелләре күтәрелә

Бер ертыкны ямаса.

Минем өчен укырга да

Барыр иде… яраса.

16 нчы кучы.

Сәламәтлек ташламасын сезне,

Һәр көнегез үтсен шатлыкта.

Яшәү яме, дөнья иминлеге

Юлдаш булсын сезгә картлыкта.

17нче кучы.

Гөлләр дә елмаеп баш ия:

Яшәгез кадерле әбиләр!

Сез булган урында,

Сез булган урында

Мәңгелек язларның яме бар.

18нче кучы.

Бәйрәм бүләксез булмый ул,

Барыгыз да беләсез.

Безнең ничек тырышканны

Хәзер менә күрерсез!

19нчы укучы

Нәни кулларым белән мин

Тик сиңа, диеп кенә.

Әзерләдем бүләгемне

Бик зур көч куеп менә. Балалар бүләкләрен әбиләргә тапшыралар.

Җыр башкарыла Эбием эбекэем

20нче укучы

Яшәгез сез мәңге яшь булып

Туган йортыгызда ямь булып

Сез булсагыз таза- сәламәт

Оныкларга булыр бик рәхәт.

21нче укучы

Оныкларга терәк булып

Яшәгез сез шатлыкта

Сәламәтлек , ак бәхетләр

Юлдаш булсын картлыкта.

22нче укучы

Картаймыйча шулай кояш кебек

Балкып торыгыз сез иртә-кич

Яхшылыкны җирдә ятмый диләр,

Онытмабыз сезне һич тә без.

Сабыр, йомшак күңелле әбиләребез, бүгенге бәйрәмгә килүегезгә зур рәхмәт сезгә! Гел шулай якты йөзле, тәмле сүзле булып, оныкларыгызны сөендереп, озак яшәгез.

Кичә чәй табыны артында дәвам итә.

Кичәнең икенче бүлегендә әбиләр катнаша (оныклары белән дә, ялгыз да.)

Биремнәр:

Әбиләргә. — Оныгыңның иң яраткан ризыгы нәрсә?
Оныкларга. — Әбиеңнең иң яраткан сериалы нинди?
Әбиләргә. – Оныгыңа нинди бишек җыры җырлап йоклаттың? Җырлап күрсәтергә.
Оныкларга. — Әбиегез нинди ризыкларны аеруча ярата?

Әбиләрнең татар халык ашларыннан иң яратып хәзерли торган ризыклары ниләр икән?

Әбиләрнең бию осталыкларын тикшерү. Биетү.
Телевизордан кызык кино бара, сез ашарга пешердегез. Аш суына. Аны ничек кинодан аерып ашарга китерәсез?
— Котырып уйнаган оныкны ничек йокларга яткырырга?
— Кибеттә йөргәндә оныгыгыз үзенә ошаган уенчыкны сатып алырга куша. Сез нишлисез?
— Оныгыгыз мәктәптән елап кайта. Сез нишлисез?

10.- Оныгыгызның көндәлегендә укытучыдан кисәтү. Нишлисез?

Йомгаклау. — Балалар, эбилэребезнен куллары жылы,йомшак, алай гына да тугел, алтын да! Алар узлэренен кунел жылылыгын кушып безгэ биялэй, оекбашлар бэйлилэр. Шул биялэй, оекбашларнын жылысы аша эбилэребезнен жан жылысы безгэ дэ кучэ. Шуна да нинди кочле суыкларда да безнен кул-аякларыбыз тунмый, жылы тора. Игелегле жаннары очен мен рэхмэт аларга.

Барысы бергэ: Рәхмәт сезгә!

multiurok.ru

Источник

“Г.Тукай- безнен күңелләрдә»

Зурлар төркеме өчен сценарий

Чури-Бураш «Алтын-Балык» балалар бакчасы тәрбиячесе Баһаутдинова Гөлия Рашат кызы

Максат: мәктәпкәчә яшьтәге балаларда Габдулла Тукайның әсәрләренә, татар теленә, туган теленә, мәдәниятенә, сәнгатенә, гореф-гадәтенә мәхәббәт тәрбияләү.

Алып баручы: Язның иң матур бер көнендә, карлар эреп, бозлар агып киткәч, агач һәм куакларда хуш исле бөреләр уянган чакта яраткан шагыйребез Габдулла Тукай туган. Һәр елны бакчабызда сөекле шагыйребез иҗатына багышлап әдәби кичәләр уздырыла.

Г. Тукай дөньяда бары тик 27 ел гына яшәгән, бары 8 ел гына иҗат иткән. Шулай булса да, ул гаять зур, бәя биреп бетерә алмаслык рухи байлык калдырган. Аның тормышы һәм иҗаты – халкыбыз тарихында иң якты, иң изге сәхифәләрнең берсе.

Г. Тукай безгә бик зур байлык – шигырьләр, җырлар, әкиятләр, хикәяләр язып калдырган. Аның балачагы бик авыр булган, ул кечкенәдән ятим калып, төрле гаиләләрдә тәрбияләнеп үскән. Ул яшәгән урыннарны гына күздән кичерсәң дә, дистәгә якынлаша: Кушлавыч, Өчиле, Сосна, Кырлай, Җаек…

Азилә. Тукай туган ямьле яз аенда

Кырлай дигән татар авылында.

Моңлы җыры, үткен сүзе белән

Ул дөньяга шуннан танылган.

Марьям. Туган телен җырга салган Тукай

Телебезне бик тә яраткан.

“Шүрәле”не, “Су анасы”н укып,

Күпме бала күңелен яңарткан.

Рәзил. Телсез идек -Тукай безне телле итте,

Җырсыз идек – Тукай безне җырлы итте.

“Бәйрәм бүген” җыры

1. Бар күңеллелек бөтен дөньяда,

Бар бер ямь бүген!

Нәрсәдән бу? Мин беләм:

Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген.

2. Яр башында тыңладым мин

Бер суның дулкыннарын.

Сөйләшәләр үзара:

Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген.

3. Арттыра, күрдем, кояш, гадәттәгедән балкуын

Ул киенгәндер дидем: бәйрәм бүген, бәйрәм бүген.

Язилә. Әйләнәдә гөлләр,

Тормыш якты!

Бәйрәм хисе бүген күңелдә!

Туган көнең белән! – диләр,

Горурланып һәркем бу көндә.

Эльгина. Җаны барның җирдә җыры булыр,

Бәйрәмнәре булыр мәңгегә.

Без бәхетле, без шагыйрьле халык,

Без Тукайлы халык мәңгегә.

Җыр “Тукай абый” З.Туфайлова

Әле укый белмәсәк тә,

“Туган телне” җырлыйбыз

Бу – Тукай абый бүләге,

Иң гүзәл җыр дибез.

И туган тел, и матур тел!

Әкиятләр сөйләп, тыңлап,

Телләребез ачыла.

“Су анасы”, “Шүрәлеләр” –

Безнең дуслар барсы да.

И туган тел, и матур тел!

Алып баручы. Әйе, сөекле Тукаебызны без беркайчан да истән чыгармыйбыз. Аны яратабыз, зурлыйбыз. Шигырьләрен, әкиятләрен укып яшәргә өйрәнәбез.

“Күбәләкләр” биюе

“Бала белән күбәләк” шигыре

Әйт әле, Күбәләк,

Сөйләшик бергәләп:

Бу кадәр куп очып

Армыйсың син ничек?

Ничек соң тормышың?

Ничек көн күрмешең?

Сөйләп бирче тезеп,

Табаламсың ризык?

Мин торам кырларда,

Болында, урманда;

Уйныймын, очамын

Якты көн булганда.

Иркәли һәм сөя

Кояшның яктысы;

Аш буладыр миңа

Чәчәкләр хуш исе.

Тик гомрем бик кыска:

Бары бер көн генә,—

Бул яхшы, рәнҗетмә

Һәм тимә син миңа!

Алып баручы. Менә, балалар, күбәләкләрне рәнҗетергә ярамый, аларның гомерләре бик кыска бит.

(Ф. Яруллинның “Шүрәле” музыкасы астында залга Шүрәле керә.)

Шүрәле: Исәнмесез, балалар. Сез мине таныдыгызмы?

Балалар: Әйе, син бит Шүрәле.

Шүрәле: Казан артындагы бер урманнан

Тукай мине табып танытты.

Бүген мине күпме кеше белә,

Күпме бала мине яратты.

Былтыр кысып китте бармагымны

Тик аңарга үпкәм юк күптән.

Үзем зарар салмак идем аңа,

Начар гамәл кылмам мин бүтән.

Балалар, минем уйныйсым килә, әйдәгез кети-кети уйныйбыз.

Алып баручы: Тукта әле, Шүрәле, бәйрәм вакытында нинди кети-кети уйнау ул. Балаларны тыңлап кара әле син, безнең балалар синең турында җыр беләләр.

Шүрәле: Кызык!!!!!!! Кая тыңлап карыйм.

“Шүрәле” җыры.

Безнең Тукай бәйрәменә

Килгән икән Шүрәле.

Бәйрәмне безнең бозмакчы

Кыланышын күр әле.

Кушымта

Шүрәле, Шүрәле,

Шүрәлене күр әле.

Кети, кети уйныйк диеп

Торган була бит әле. (2 тапкыр)

Олы бәйрәм хөрмәтенә

Усаллыкны киметкән.

Гафу итәрбез, Шүрәле,

Дуслар белән биесәң.

Кушымта шул ук.

Әкияттән чыктыңмы син?

Урманнан киләсеңме?

Әгәр булсаң чын шүрәле

Кытыклап кара безне.

Кушымта шул ук.

Шүрәле: Ай-яй бигрәк матур җырлыйлар. Карагыз әле, анда тагын кемдер килә, Былтыр булмасын тагы, мин качыйм.

Алып баручы. Курыкма, Шүрәле дус, Акбай ул, ул да бәйрәм икәнен ишетеп, шуңа килеп җиткәндер.

(Мәтәлчек атып Акбай керә, аның артыннан малай)

Г.Тукай “Кызыклы шәкерт” шигыре.

Малай. Әйдәле, Акбай! Өйрән син, арт аягың берлә тор;
Аума, аума! Туп-туры тор, төз утыр, яхшы утыр!

Маэмай. Ник газаплыйсың болай син, мин әле бик кечкенә;
Мин туганга тик ике айлап булыр йә өч кенә.
Юк, кирәкми, мин өйрәнмим, минем уйныйсым килә;
Шул болыннарда ятасым, шунда ауныйсым килә.

Малай. Ах, җүләр маэмай! Тырыш яшьләй, зурайгач җайсыз ул:
Картаеп каткач буыннар — эш белү уңгайсыз ул!

Алып баручы: Балалар, һәр нәрсәнең үз вакыты бар. Әйтәләр бит, “Калган эшкә кар ява”, – дип. Кечкенәдән өйрәнергә кирәк һәр эшкә, аннан соң булырга мөмкин. Ә безнең балалар һәр эшне вакытында башкара.

“Татар халык биюе”

Алып баручы: Ә менә хәзер, Шүрәле, безгә уйнасак та була. Әйдә, Шүрәле, “Кети-кети” уенын уйнамыйбыз, ә безнең яраткан “Ачык авыз” уенын уйныйбыз.

Шүрәле: Әйдәгез, әйдә, мин дә бу уенны беләм! Бергәләп уйныйк!

Уен “Ачык авыз”

Балалар аллы-артлы парлашып түгәрәк ясап басалар. Бер кеше парсыз кала. Ул уртада басып тора. Гармунчы бию көе уйный башлый. Шул вакытта эчке якта торган укучылар түгәрәк ясап җитәкләшәләр һәм бию көенә әйләнәләр. Шулай бераз әйләнгәннән соң, көй кинәт кенә туктала һәм эчке яктагылар тышкы якта басып калган кешеләр белән парланалар. Бер кеше тагын парсыз кала. Шул кешегә җәза бирелә.

Әмир. Шүрәлеләр яшәгәнгә

Ышанмый кемнәр генә.

Су анасы әкият сөйли

Серле җәй төннәрендә.

Алып баручы: Әле генә искә төшерә идек, әллә ишетте дә инде, дуслар. Нишлибез, әнә Су анасы үзе дә килә анда.

Су анасы керә. (Як-ягына карана, нидер эзли)

Шүрәле: Әй, син, Су анасы! Ни эшлисен? Ни эзлисең анда? Кил бирегә. Утырыйк, сөйләшик бераз.

Су анасы: Юк, юк. Вакытым юк синең белән утырырга. Чәчләремне тарарга тарагымны эзлисем бар.

Шүрәле: Мин монда килгәндә бер тарак таптым. Синеке түгелме ул? (Күрсәтә)

Су анасы: Минем тарак, минем алтын тарак. Рәхмәт, Шүрәле. Ярар, киттем әле мин.

Шүрәле: Кая ашыгасын син, Су анасы?

Су анасы: Бәйрәмгә барасым бар.

Шүрәле: Ник монда да бәйрәм бит.

Су анасы: Ә ник алайса мин дөрес килдеммени? Тукай бәйрәменә эләктемме?

Алып баручы: Дөрес килдең, Су анасы, бик дөрес.

Су анасы: Рәхәтләнеп шигырьләр тыңлар идем мин алайса.

Алып баручы: Безнең балалар күп шигырләр беләләр, тыңлап кара.

Су анасы: Бик шатланып. Әйдә, Шүрәле, икәү бергә тыңлыйбыз.

(Су анасы белән Шүрәле балаларның шигырьләрен тыңларга утырылар)

Азилә. Әле укый белмәсәк тә

“Туган телне” җырлыйбыз.

Бу Тукай абый бүләге –

Иң гүзәл бер җыр дибез.

Алып баручы. Балалар, мин сезгә әйтеп киткән идем бит, Г.Тукайга бик күп авылларда яшәргә туры килгән дип. Дөрестән дә, ул авылларның барысын да яраткан. Мөгаен, шуңа күрә дә “Безнең авыл” дигән бик матур җыр язгандыр. Әйдәгез, бергәләшеп шул җырны тыңлап китик.

Туган авыл.

Тау башына салынгандыр безнең авыл,
Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;
Авылыбызның ямен, суы тәмен беләм,
Шуңар күрә сөям җаным-тәнем белән.

Истән чыкмый монда минем күргәннәрем,
Шатлык белән уйнап гомер сөргәннәрем;
Абый белән бергәләшеп, кара җирне
Сука белән ертып-ертып йөргәннәрем.

Бу дөньяда, бәлки, күп-күп эшләр күрем,
Билгесездер — кая ташлар бу тәкъдирем;
Кая барсам, кайда торсам, нишләсәм дә,
Хәтеремдә мәңге калыр туган җирем.

Шүрәле: Ай-яй бигрәк матур җырлыйсыз. Балалар, ә сезнең арада тапкырлар бармы? Сез табышмаклар яратасызмы?

Балалар: Әйе, яратабыз.

Шүрәле:

Лампа түгел – яктырта

Мич түгел – җылыта. (Кояш)

Сикереп төшә,

Бозны тишә. (Тамчы)

Ишегалдында таш була,

Өйгә керсә су була. (Боз)

(Шул вакытта кәҗә белән сарык, аркаларына капчык асып, залга керәләр һәм зал буенча сөйләшеп йөриләр)

Сарык: Карале, кәҗә, нинди матур зал.

Кәҗә: Әйе шул, кара монда күпме халык җыелган.

Сарык: (халыкка карап) Сез нишлисез монда? Нигә җыелдыгыз?

Алып баручы: Ник оныттыгызмени, бүген бит безнең танылган шагыйребез, сезне иҗат иткән Тукайның туган көне.

Кәҗә: (башына сугып) И аңгыралар, ә без бөтенләй онытканбыз.

Сарык: (балаларга карап) Исәнмесез, балалар, сез безне таныдыгызмы соң?

Балалар: Әйе.

Кәҗә: Балалар, без кая эләктек соң? Аңлап бетерә алмыйм.

Алып баручы: Сез “Шатлык” балалар бакчасынада. Алда әйтеп киткәнчә бүген бездә Тукай бәйрәме. Менә балалар да яраткан шагыйребезнең бик күп шигырьләрен өйрәнделәр. Менә сез дә безнең белән бергә аларны тыңлап китегез.

Кәҗә белән сарык: Бик шатланып. (Барып утыралар.) (Балалар шигырьләр сөйлиләр)

Кәҗә: Ай, балалар, бик матур сөйләдегез. Бик күп шигырьләрен беләсез икән. Ә бит, балалар, без дә сезгә буш кул белән килмәдек, ә яраткан уеныбызны алып килдек. (Як-Ягына карана. Читтә утырган сарыкны күреп) Әй, сарык! Нишләп утырасын анда, кил монда….

Сарык: Әйе, тыңлыйм, ни кирәк сиңа, Кәҗә дус?

Кәҗә: Капчыктан уенга дигән әйберләрне алып кил.

Сарык: Әәәә…Хәзер…(Капчыкка барып актырына һәм бүре башы күтәреп килә.)

Кәҗә: Әй, аңгыра сарык, мин бит сина уенга дигән кәләпүшне алып кил дим.

Сарык: (тагы барып актара, капчыктан бүре башларын алып ыргыта) Монда бит кәләпүш юк, бары тик бүре башлары гына..

Кәҗә: Астанрак кара, астанрак.

Сарык: Әәәә, менә менә таптым…(кәләпүшне алып килә)

Татар халык уены “Кәләпүш” (бүре башы, кәләпүш)

Кәләпүш кемдә кала, шул җәза үти.

1 бала – әтәч булып кычкыра.

2 бала – бер аякта йөгереп килә.

3 бала – Тукай шигырен сөйли.

Алып баручы. Гаилә – һәр кеше тормышында иң кадерлеседер, әлбәттә. Г. Тукай иҗатында гаилә бик зур урын алып тора. Безнең һәрберебезне дә кечкенә чакта әниләребез бишек җырлары җырлап йоклаткандыр. Ә хәзер сезнең игътибарга Г. Тукай сүзенә язылган “Бишек җырын” тәкъдим итәбез.

Бишек жыры

Әлли-бәлли итәр бу,

Мәдрәсәгә китәр бу;

Тыршып сабак укыгач,

Галим булып җитәр бу.

Йокла, угълым, йом күзен,

Йом, йом күзең, йолдызым;

Кичтән йокың кала да,

Егълап үтә көндезең.

Әлли-бәлли көйләрем,

Хикәятләр сөйләрем;

Сина теләк теләрем,

Бәхетле бул, диярем.

Гыйззәтем син, кадрем син,

Минем йөрәк бәгърем син;

Куанычым, шатлыгым

Тик син минем, синсең, син!

– Рәхмәт, бик матур итеп җырладыгыз. Киләчәктә дә шушы йолаларыбызны онытмыйча буыннан-буынга җиткерик, бишек җырларын балаларыбызга җырлыйк.

Алып баручы: Балалар, менә әйтегез әле, тырыш укучы булыр өчен, “5” билгеләренә генә уку өчен нинди булырга кирәк?

Балалар. Яхшы укырга, тырыш, эшне вакытында эшләп барырга кирәк.

Алып баручы. Әйе, дөрес, балалар! Менә безгә кунакка килгән малай да шундый тырыш укучы, уңган, булган, өй эшләрен дә вакытында эшләп барган. Әйдәгез, бергәләшеп карап китик.

Эш беткәч уйнарга ярый.

(Өстәл артында малай дәрес хәзерләп утыра, аның янына кояш чыга)

Кояш: И сабый, әйдә тышка, ташла дәресең, күңел ач!

Җитте бит, бик күп тырыштың,

Торма бер җирдә һаман,

Чыкчы тышка, нинди якты,

Нинди шәп заман!

Бала: Тукта, сабыр ит, уйнамыйм,

Уйнасам, дәрсем кала.

Көн озын ич, ул уенның

Мин һаман вакытын табам.

Чыкмыймын тышка уенга,

Булмыйча дәресем тәмам.

Сандугач: Әйдә тышка, куңлең ач!

Җитте бит, бик күп тырыштың,

Торма бер җирдә һаман,

Чыкчы тышка, нинди якты,

Нинди шәп уйнар заман!

Бала: Юк, сөекле сандугачым,

Уйнасам, дәрсем кала.

Туктале, бетсен дәрес,

Әйтмәсәң дә уйнарын,

Син дә сайрарсың матурлап,

Мин авазың тыңлармын!

Алмагач: Әйдә тышка, күңлең ач!

Бик күңелсездер сиңа

Эшкә утырмак Һәрвакыт,

Әйдә, чык син бакчага

Җитте хәзер уйнар вакыт!

Бала: Юк, сөекле алмагачым,

Уйнасам дәрсем кала.

Тукта, сабыр ит аз гына,

И, кадерле Алмагач,

Һич уенда юк кызык,

Дәресем хәзерләп куймагач.

(Кояш, Сандугач, Алмагач бииләр. Бала эшен тәмамлап урамга чыга)

Бала: Әйдә, кем уйный, йә кем чакырды мине?

Тәмам иттем мин дәресемне!

(Кояш елмаеп малайны биергә чакыра, Алмагач аңа кып-кызыл алма бирә, сандугач сайрый. Алар бии-бии кереп китәләр).

Шүрәле: Бик зур рәхмәт. Миңа сезнең бәйрәмегез бик охшады. Мин күп шигырләр тыңладым, Туган телегезне яратасыз, Тукай абыегызны да онытмыйсыз икән.

Су анасы: Рәхмәт, балалар. Мин үземә файдалы әйбер алдым. Җәй көне су буена ял итергә килегез.

Сарык: Балалар, сез бик күп шигырләр, уеннар, җырлар беләсез икән, рәхмәт сезгә.

Кәҗә: Безне әби белән бабай көтәләр, без өйгә кайтып китик. Ә киткәнче сезгә алып килгән күчтәнәчләрне бирергә иде.

Алып баручы: Туктагыз инде, кая ашыгасыз. Әйдәгез башта бергә бергә Г.Тукайның “Туган тел” җырын башкарып китик.

Туган телен җырга салган Тукай,

Бар аһәңен, моңын сыйдырган.

Бүген дә бу җырны, гимн кебек,

Аягүрә басып җырлыйлар.

“Туган тел” җыры башкарыла.

И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле!
Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы.

Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән,
Аннары төннәр буе әбкәм хикәят сөйләгән.

И туган тел! Һәрвакытта ярдәмең белән синең,
Кечкенәдән аңлашылган шатлыгым, кайгым минем.

Алып баручы: Шуның белән бәйрәмебез тәмам. Игътибарыгыз өчен рәхмәт. Бу бәйрәмне Гөлнур Айзатуллованың шигырь юллары белән тәмамлыйсым.

Мин бәхетле, әгәр балаларым,

Сөйләсәләр ана телендә.

Кайгыларын, шатлыкларын бергә,

Бүлешсәләр татар телендә.

Источник

В центре реабилитации инвалидов «Надежда» отметили 125-летие Габдуллы Тукая

22.03.2011

На днях в центре реабилитации инвалидов Арского района «Надежда» состоялся литературно-музыкальный вечер под названием «Тукай всегда живет среди нас». Мероприятие было посвящено 125-летию великого татарского поэта Габдуллы Тукая.

Организацией и проведением вечера руководила сотрудник центра Рузалия Насибуллина при содействии работников Новокинерского дома культуры.

Инвалиды центра активно проявили себя в мероприятии. Гостей вечера ожидало знакомство с творчеством великого поэта, конкурс среди чтецов стихов, исполнение песен.

В завершении вечера состоялась концертная программа с участием артистов художественной самодеятельности Новокинерского дома культуры и реабилитируемых инвалидов центра.

Пресс-служба Министерства

Лучший чтец стихотворениий Габдуллы Тукая учится в Нижнекамском сварочно-монтажном колледже

04.05.2011

На днях прошел заключительный республиканский тур литературного конкурса стихов, посвященный 125-летию со дня рождения Габдуллы Тукая среди обучающихся начального и среднего профессионального образования. Студентам была представлена свобода выбора стихотворения Г.Тукая с инсценированием.

Нижнекамский сварочно-монтажный колледж на конкурсе представлял Николай Юриков. Художественное чтение стихотворения студента готовила преподаватель татарского языка колледжа. Николай выступил на очень высоком художественно-эстетическом уровне и по итогам конкурса стал победителем.

Фотография с сайта:www.islam.r
Пресс-служба Министерства

В Реабилитационном центре для детей и подростков с ограниченными возможностями «Возрождение» Бугульминского района отметили день рождения Габдуллы Тукая

26.04.2011

Вот уже несколько месяцев в Реабилитационном центре для детей и подростков с ограниченными возможностями «Возрождение» проходят мероприятия в рамках Года Габдуллы Тукая.26 апреля, в день рождения поэта, дети читали стихи, инсценировали знаменитую сказку «Шурале», а также были подведены итоги конкурса рисунков по сказке.Сотрудники детской библиотеки рассказали воспитанникам о нелегкой жизни поэта, демонстрируя видеофильм.В заключение, ребята возложили цветы к памятнику Г.Тукая.Воспитывая детей на положительных примерах, изучая историю татарской культуры, организаторы мероприятий надеются, что воспитанники вырастут достойными гражданами своей республики.
Пресс-служба Министерства

В Высокогорском районе отмечают 125-летие Габдуллы Тукая

26.04.2011

Специалисты отделения социального обслуживания на дому центра социального обслуживания населения «Эмет» Высокогорского района подготовили для своих подопечных ряд мероприятий, в честь празднования 125-летия со дня рождения Габдуллы Тукая.

Вчера, 25 апреля, специалисты центра организовали поездку подопечных Таш Ковалинского сельского поселения в музей Г. Тукая, расположенный в деревне Тукай Кырлай Арского района. Пожилые люди смогли вспомнить о жизни писателя, ознакомиться с экспонатами музея.

Праздник поэзии пройдет в с. Дубьязах в День родного языка. Подопечные и социальные работники прочтут стихи Г. Тукая, также прозвучат стихотворения собственного социнения подопечных центра. Школьники Дубьязской средней школы порадуют музыкальными номерами.

На 27 апреля запланирована экскурсия подопечных из деревни Айбаш, в Иске-Казанский музей заповедник. Там можно будет ознакомиться с историей развития старого города Казань, побывать у святого источника муллы Хаджи, набрать целительной воды.

«Все эти мероприятия пройдут для поддержания жизненного тонуса подопечных, привлечения их к общению», — отметили специалисты
Пресс-служба Министерства

15 детей из трудных семей Атнинского района отметили день рождения Тукая в мечети

27.04.2011

Накануне дня рождения великого татарского поэта Г. Тукая, специалисты отделения социальной помощи семье и детям центра социального обслуживания населения «Изгелек» Атнинского района организовали мероприятие «Тукай безнен кунеллэрдэ». На мероприятие были приглашены 15 детей из трудных семей. К празднеству специалисты отделения подготовили викторину по мотивам произведений Г.Тукая, в ходе мероприятия звучали песни на слова поэта: «Бала белэн кубэлэк», «Пар ат», «Карлыгач» и т.д. Как отмечают специалисты центра, дети с удовольствием отвечали на вопросы о жизни и творчестве Тукая. За каждый правильный ответ ребята получали сладкий приз.

После торжественной части ребята посетили экскурсию в мечеть, где имам-хатыйб Наиль хазрат прочитал вагаз. Он отметил что, Тукай рассматривал религию как средство воспитания молодежи, а этику, как способ просвещения. Хазрат сказал, что очень рад видеть детей, любящих свою родную культуру, язык.
Пресс-служба Министерства

В Профессиональном училище №80 отметили 125-летие Тукая

27.04.2011

25 апреля в Профессиональном училище №80 с. Актаныш проведен музыкально-художественный вечер под названием «Мәңге яши Тукай безнең күңелләрдә», посвященный 125-летию со дня рождения великого татарского поэта Габдуллы Тукая.

Организаторами стали заместитель директора по воспитательной работе Илюза Миннуллина и библиотекарь ЗалифаМухамадиева. В мероприятии приняли участие более 125 человек: учащиеся 1 и 2 курса и сотрудники.

В ходе вечера учащиеся читали стихи поэта, инсценировали сказки, пели песни, презентовали рисунки. Кроме того, студенты колледжа активно участвовали в интеллектульной игре, по итогам которой выявили самого лучшего знатока творчества и жизни Тукая.

Сегодня учащиеся и сотрудники колледжа приглашены на районное мероприятие, которое состоится в 18.00 часов в Доме культуры с. Актаныш.

Пресс-служба Министерства

В доме-интернате Мензелинского района инсценировали сказку Тукая

27.04.2011

Вчера, 26 апреля, в Мензелинском доме-интернате для престарелых и инвалидов, в связи с 125- летием Габдуллы Тукая, была проведена беседа на тему: «Жизненный путь великого татарского писателя и поэта».

Специалист по социальной работе рассказала обеспечиваемым, что биография Тукая одна из драматичнейших биографий в истории мировой литературы — детство поэта прошло в голоде, в нужде и лишениях, в сиротстве, в тоске по материнской любви.

Далее опекаемые услышали историю о том, как Тукай стал писать стихи, поэмы, шуточные рассказы, передавая через них теплоту своей души, доброту своего сердца.

В конце беседы была прочитана и инсценирована сказка «Коза и баран».

«Жильцы с удовольствием участвовали в инсценировке, включая свое воображение и творческий потенциал, получили заряд бодрости и стабилизацию психоэмоционального состояния», — отметили сотрудники приюта.

Пресс-служба Министерства

В Тукаевском доме-интернате для престарелых и инвалидов 125-летие со дня рождения Тукая отметили литературно-концертной программой

28.04.2011

27 апреля в государственном автономном учреждении социального обслуживания «Тукаевский дом-интернат для престарелых и инвалидов» состоялась литературно-концертная программа, посвященная 125-летию со дня рождения великого татарского поэта Габдуллы Тукая. День рождения поэта стал значимым событием национальной культуры, мощным импульсом развития его творческого наследия.

Мероприятие началось со слов приветствия директора дома-интерната. В ходе празднования выступали работники Тлянче-Тамакского сельского дома культуры, библиотеки. Школьники Тлянче-Тамакской средней школы читали стихи, ветераны клуба «Хэзинэ» исполняли песни.

Пожилые и инвалиды Мензелинского дома – интерната заинтересовались творчеством Мусы Джалиля

11.02.2011

10 февраля в Мензелинском доме – интернате для пожилых и инвалидов было организовано мероприятие, посвященное жизненному пути Мусы Джалиля.

В ходе мероприятия жильцы узнали очень многое о годах, которые М. Джалиль провел городе Мензелинске.

Также сотрудниками районной киносети был показан художественный фильм «Брестская крепость» режиссера А.Котта.

Фильм повествует о героической обороне Брестской крепости. С документальной точностью описываются события, происходившие в первые дни обороны.

«При просмотре фильма на глазах у наших жильцов были слезы!» — отмечает специалист по социальной работе Наркиз Хусаинова.

Фотография с сайта: http://img-2007-12.photosight.ru

Пресс-служба Министерства

В Тукаевском доме-интернате для престарелых и инвалидов отметили 125- летие Габдуллы Тукая

16.03.2011

Подопечные государственного автономного учреждения социального обслуживания «Тукаевский дом-интернат для престарелых и инвалидов» отметили 125-летие Габдуллы Тукая. В доме культуры села Тлянче Тамак состоялся концерт, посвященный дню рождения великого поэта. «Наши подопечные с огромным удовольствием приняли участие: Екатерина Поливанова и Анастасия Ефимушкина исполнили песни, Анатолий Данилов прочитал стихи. Выступления наших подопечных всем понравились», — отмечают сотрудники дома-интерната.

Пресс-служба Министерства

В центре социального обслуживания населения «Радость» отметили 125-ый день рождения Габдуллы Тукая

16.03.2011

15 марта в центре социального обслуживания населения «Радость» в Заинском муниципальном районе состоялось мероприятие, посвящённое 125-летию со дня рождения выдающегося поэта Г.Тукая.

В праздновании приняли участие дети, находящиеся в трудной жизненной ситуации и социально опасном положении.

Специалист по социальной работе и социальный педагог организовали книжную выставку «Тукай – детям», конкурс среди детей на лучшее чтение стихов на татарском и русском языках, рассказали о жизни и творчестве поэта, о памятных местах и музеях. Дети отгадывали загадки, решали кроссворды, а в конце мероприятия возложили цветы к портрету Г.Тукая и исполнили песню «Родной язык».

Дети узнали о том, что Тукай считается одним из основоположников татарского языка.

«Творчество поэта оставило неизгладимый след любви к родной земле и её простым чистосердечным людям в сердцах детей и взрослых», — отмечают специалисты центра.

Мероприятие завершилось вручением призов и подарков за активное участие детей в проводимых конкурсах.

В центре реабилитации инвалидов «Надежда» отметили 125-летие Габдуллы Тукая

22.03.2011

Пресс-служба Министерства

Дети из многодетных семей «побывали» в мире стихов и сказок Тукая

04.04.2011

На днях в центре социального обслуживания населения в Арском муниципальном районе состоялось мероприятие «В мире стихов и сказок Габдуллы Тукая», посвященное 125 – летию великого народного поэта.

Послушать интересный рассказ педагога отделения социальной помощи семье и детям Ландыш Гайнутдиновой о жизни Габдуллы Тукая, его детстве, юности и первых шагах в поэзиии пришли десять детей из многодетных семей.

Психолог центра Лилия Камалеева привнесла в празднование элементы тренинга.

Дети активно участвовали в импровизированной инсценировке сказки «Коза и Баран», читали стихи, рисовали к ним иллюстрации.

«Ребятам очень понравилась выставка книг Габдуллы Тукая. Ни одна книга не осталась без внимания — каждую пролистали, просмотрели», — сообщили сотрудники центра.

Пресс-служба Министерства

В Арском агропромышленном профессиональном колледже выбрали лучшую инсценировку стихотворения Габдуллы Тукая

21.04.2011

19 апреля в Арском агропромышленном профессиональном колледже прошел зональный этап республиканского конкурса инсценированного стихотворения, посвященный 125 летию Габдуллы Тукая.

В конкурсе приняли участие обучающиеся учреждений начального и среднего профессионального образования из 5 районов республики ( Арский, Балтасинский , Кукморский , Пестречинский, Рыбно-Слободский).

Участников оценивал строгое жюри, в состав которого вошли опытные педагоги, деятели культуры. Председательствовала Рубина Шигапова -ведущий специалист Института развития образования РТ.Гости ознакомились с выставками, посвященными наследию Г.Тукая, посмотрели музыкальное представление.

По итогам конкурса первое место заняли обучающиеся Арского агропромышленного колледжа, представившие литературно-музыкальную композицию по стихотворению Г.Тукая «Таз». Именно им предстоит защищать честь Арского района 29 апреля в г.Казани на республиканском конкурсе.

Фотография с сайта:http://orexokol.ru/images/image0.jpg

Пресс-служба Министерства

Центр социального обслуживания населения «Игелек узеге» отметил 125-летие со дня рождения Габдуллы Тукая

25.04.2011

21 апреля в районном доме культуры для ветеранов, инвалидов и жителей района силами работников центра социального обслуживания населения «Игелек узеге» в Актанышском муниципальном районе был организован концерт, посвященный 125-летию со дня рождения великого татарского поэта Габдуллы Тукая.

Целью этого мероприятия стало выявление творческих талантов работников социальной сферы, создание положительного настроения у ветеранов, инвалидов района.

Зрители смогли насладиться выступлениями вокального ансамбля и танцевальной группы, которая исполнила еврейский танец и шуточный татарский танец «Тыпыр-тыпыр». На сцене раскрылись и таланты среди социальных работников. Гостям особенно запомнились выступления Дилары Тимировой (д. Тюково), Гульшан Биктимировой (с. Усы) и Назлии Сарвартдиновой (с. Т.Суксы).

Пресс-служба Министерства

В Высокогорском районе отмечают 125-летие Габдуллы Тукая

26.04.2011

Вот уже несколько месяцев в Реабилитационном центре для детей и подростков с ограниченными возможностями «Возрождение» проходят мероприятия в рамках Года Габдуллы Тукая.

26 апреля, в день рождения поэта, дети читали стихи, инсценировали знаменитую сказку «Шурале», а также были подведены итоги конкурса рисунков по сказке.

Сотрудники детской библиотеки рассказали воспитанникам о нелегкой жизни поэта, демонстрируя видеофильм.

В заключение, ребята возложили цветы к памятнику Г.Тукая.

Воспитывая детей на положительных примерах, изучая историю татарской культуры, организаторы мероприятий надеются, что воспитанники вырастут достойными гражданами своей республики.

Пресс-служба Министерства

15 детей из трудных семей Атнинского района отметили день рождения Тукая в мечети

27.04.2011

Пресс-служба Министерства

В Профессиональном училище №80 отметили 125-летие Тукая

27.04.2011

Пресс-служба Министерства

28.04.2011

Пресс-служба Министерства

Воспитанники Бугульминского реабилитационного центра обсудили творчество Габдуллы Тукая

25.05.2011

Сегодня сотрудники Бугульминской детской библиотеки провели для воспитанников реабилитационного центра для детей и подростков с ограниченными возможностями «Возрождение» литературный вечер, посвященный творчеству татарского поэта Габдуллы Тукая.

В ходе встречи дети активно задавали вопросы о жизни и творчестве знаменитого писателя. А еще ребята подготовили выставку своих рисунков-иллюстраций к сказке Г.Тукая «Шурале». В заключение вечера воспитанники вручили гостям сделанные своими руками бумажные цветы – подарок к Всероссийскому дню библиотек.

Как рассказала директор центра «Возрождение» Елена Старостина, сотрудники детской библиотеки регулярно проводят литературные мероприятия, потому что они положительно влияют на реабилитационный процесс детей-инвалидов.

Фотография с сайта: tatar-inform.ru
Пресс-служба министерства.

Победители литературного конкурса из Высокогорского района побывали в музее Тукая

25.05.2011

Отделение социальной помощи семье и детям Высокогорского центра социального обслуживания населения «Эмет» в рамках празднования 125-летия дня рождения Габдуллы Тукая провело литературный конкурс «Туган телем — иркэ голем».

В конкурсе участвовали 27 детей от 10 до 13 лет из Суксинской, Большой Битаманской, Большой Ковалинской, Дубъязской, Ямашурминской и Высокогорской средних школ. Для них организаторы придумали различные викторины, кроссворды по произведениям великого татарского писателя. Победителей конкурса наградили поездкой в Казанский литературный музей Габдуллы Тукая. Экскурсовод музея рассказал детям об истории музея, показала личные вещи писателя: фотографии, изданные в тот период произведения, газеты и журналы, с редакциями которых поэт сотрудничал, его посмертную маску.

Дети с огромным интересом слушали экскурсовода, задавали многочисленные вопросы и остались довольны поездкой.

Источник

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

основная общеобразовательная школа с.Нигматуллино

муниципального района Альшеевский район Республики Башкортостан

Рассмотрено Согласовано Утверждаю

Руководитель ШМО Зам.директора школы по УВР Директор МБОУ ООШ

_____ Кабирова Г. М . МБОУ ООШ с.Нигматуллино с.Нигматуллино

Протокол №1 от ________ Исхакова Г.Ф. _________ Ахметов Ш.М.

27. 08._2019г. 28.08. 2019г. Приказ № ___ от ___.08.2019г.

Рабочая программа

на уровень

основного общего образования

по родному (татарскому) языку

7-9 классы

Составил учитель:

Кабирова Гульчачак Минулловна

2019

Пояснительная записка

Рабочая программа по предмету родной (татарский) язык разработана на основе следующих нормативно — правовых документов:

Федерального закона от 29.12.2012 года № 273-ФЗ «Об образовании в Российской Федерации»;
Закона РБ «Об образовании в Республике Башкортостан» №696-з от 01.07.2013г.;
Федерального государственного образовательного стандарта основного общего образования, утвержденного приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. N 1897, с изменениями, внесенными приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 29 декабря 2014 г. N 1644;
Приказа Министерства образования и науки Российской Федерации от 31.12.2015 N 1577 «О внесении изменений в федеральный государственный образовательный стандарт основного общего образования, утвержденного приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 17 декабря 2010 г. N 1897»;
Приказа Министерства образования Российской Федерации от 31.03.2014 №253 «Об утверждении федеральных перечней учебников, рекомендованных (допущенных) к использованию в образовательном процессе в образовательных учреждениях, реализующих образовательные программы и имеющих государственную аккредитацию»;
Положения о рабочей программе Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения основная общеобразовательная школа с. Нигматуллино муниципального района Альшеевский район Республики Башкортостан.
Основной образовательной программы основного общего образования МБОУ ООШ с. Нигматуллино.

Закона Республики Башкортостан «О языках народов Республики Башкортостан» Принят Законодательной Палатой Государственного Собрания Республики Башкортостан 21 января 1999 года. Одобрен Палатой Представителей Государственного собрания Республики Башкортостан 5 февраля 1999 года. Подписан Президентом Республики Башкортостан 15 февраля 1999 года. Настоящий Закон определяет условия сохранения и равноправного развития языков народов Республики Башкортостан. Основные статьи Закона, которыми руководствуется отдел национального образования Министерства образования РБ при организации своей работы: Статьи .№2, №3, №8, №9, №14.
Примерной программы по родному(татарскому) языку- 5-11 классы.
Программы по татарскому языку для общеобразовательных организаций основного общего образования. 5- 9 классы. Сагдиева Р. К., Гарапшина Р. М.

Для реализации программного содержания используются учебники:

Хабибов Л. Г., Алчина Н. М. Татарский язык. 7 класс.- Китап, Уфа, 2014г.

Сагдиева Р. К., Хайруллина Г. И. Татарский язык- 8 класс. Магариф- Вакыт, 2017г.

Сагдиева Р. К., Кадырова Э. Х. Татарский язык 9 класс, Магариф- Вакыт, Казань, 2016г.

По учебному плану МБОУ ООШ с. Нигматуллино на изучение родного языка в 7-9 классах выделяется 109 часов из расчета 68 часов в учебный год в 7 классе (2 часа в неделю из них 1 час из части, формируемой участниками образовательного процесса) , 34 часа в 8 классе( 1 час в неделю), 17 часов (0,5 часов в неделю) в 9 классе.

I. Планируемые результаты освоения учебного предмета, курса родной язык.

Личностные результаты:

— понимание родного (татарского) языка как одной из основных национально-культурных ценностей татарского народа, определяющей роли родного языка в развитии интеллектуальных, творческих способностей и моральных качеств личности, его значения в процессе получения школьного образования;

формирование представлений о мире, как о многоязычном, поликультурном, разнообразном и вместе с тем едином сообществе, открытом для дружбы, взаимопонимания, толерантности и уважения людей друг к другу;
формирование чувства гордости за свою Родину, осознание своей этнической и национальной принадлежности; формирование уважительного отношения к истории и культуре своего народа;
принятие и освоение социальной роли обучающегося, развитие мотивов учебной деятельности и формирование личностного смысла учения;
развитие самостоятельности и личной ответственности за свои поступки, в том числе в информационной деятельности;
формирование эстетических потребностей, ценностей и чувств;
развитие этических чувств, доброжелательности и эмоционально-нравственной отзывчивости, понимания и сопереживания чувствам других людей;

Метапредметные результаты:

овладение способностью принимать и сохранять цели и задачи учебной деятельности, поиска средств ее осуществления;
освоение способов решения проблем творческого и поискового характера;
формирование умения планировать, контролировать и оценивать учебные действия в соответствии с поставленной задачей и условиями ее реализации; определять наиболее эффективные способы достижения результата;
формирование умения понимать причины успеха/неуспеха учебной деятельности и способности конструктивно действовать даже в ситуациях неуспеха;
освоение начальных форм познавательной и личностной рефлексии;
овладение навыками смыслового чтения текстов различных стилей и жанров в соответствии с целями и задачами; осознанно строить речевое высказывание в соответствии с задачами коммуникации и составлять тексты в устной и письменной формах;
готовность слушать собеседника и вести диалог; готовность признавать возможность существования различных точек зрения и права каждого иметь свою; излагать свое мнение и аргументировать свою точку зрения и оценку событий;
определение общей цели и путей ее достижения; умение договариваться о распределении функций и ролей в совместной деятельности; осуществлять взаимный контроль в совместной деятельности, адекватно оценивать собственное поведение и поведение окружающих;
умение работать в материальной и информационной среде общего образования (в том числе с учебными моделями) в соответствии с содержанием конкретного учебного предмета;
применение приобретённых знаний, умений и навыков в повседневной жизни; способность использовать родной язык как средство получения знаний по другим учебным предметам, применять полученные знания, умения и навыки анализа языковых явлений на межпредметном уровне (на уроках иностранного языка, литературы и др.);
коммуникативно-целесообразное взаимодействие с окружающими людьми в процессе речевого общения, совместного выполнения какой-либо задачи, участия в спорах, обсуждениях; овладение национально-культурными нормами речевого поведения в различных ситуациях формального и неформального межличностного и межкультурного общения;
усвоение общеучебных умений и универсальных познавательных действий, к которым относится извлечение информации из материалов на печатных и электронных носителях, преобразование информации из графической формы в текстовую, использование справочной литературы и словарей, поиск информации с использованием ИКТ, индивидуальный поиск решения, парное и групповое взаимодействие в познавательных целях, преобразование информации в целях понимания, коммуникация информации;
сохранение познавательной цели при выполнении учебных заданий с компонентами учебно-познавательного комплекта и перенос сформированных умений, а также универсальных познавательных действий на новые учебные ситуации.

Предметные результаты:

формирование первоначальных представлений о единстве и многообразии языкового и культурного пространства Башкортостана, России, о языке как основе национального самосознания;
совершенствование видов речевой деятельности (аудирования, чтения, говорения и письма), обеспечивающих эффективное взаимодействие с окружающими людьми в ситуациях формального и неформального межличностного и межкультурного общения;

3) понимание определяющей роли языка в развитии интеллектуальных и творческих способностей личности в процессе образования и самообразования;

4) использование коммуникативно-эстетических возможностей родного языка;

5) расширение и систематизацию научных знаний о родном языке; осознание взаимосвязи его уровней и единиц; освоение базовых понятий лингвистики, основных единиц и грамматических категорий родного языка;

6) формирование навыков проведения различных видов анализа слова (фонетического, морфемного, словообразовательного, лексического, морфологического), синтаксического анализа словосочетания и предложения, а также многоаспектного анализа текста;

7) обогащение активного и потенциального словарного запаса, расширение объема используемых в речи грамматических средств для свободного выражения мыслей и чувств на родном языке адекватно ситуации и стилю общения;

овладение основными стилистическими ресурсами лексики и фразеологии родного языка, основными нормами родного языка (орфоэпическими, лексическими, грамматическими, орфографическими, пунктуационными), нормами речевого этикета; приобретение опыта их использования в речевой практике при создании устных и письменных высказываний; стремление к речевому самосовершенствованию;

9)формирование ответственности за языковую культуру как общечеловеческую ценность;

10) понимание обучающимися того, что язык представляет собой явление национальной культуры и основное средство человеческого общения.

11) сформированность позитивного отношения к правильной устной и письменной речи как показателям общей культуры и гражданской позиции человека.

12) формирование умения ориентироваться в целях, задачах, средствах и условиях общения, выбирать адекватные языковые средства для успешного решения коммуникативных задач при составлении несложных монологических высказываний и письменных текстов.

РАЗДЕЛ. Фонетика, орфоэпия, графика, орфография.

Ученик научится:

-различать звуки и буквы;

-группировать звуки по их характеристике, дополнять группы звуков с помощью ориентиров таблицы;

-соотносить количество звуков и букв в словах, объяснять причины расхождения количества звуков и букв;

-составлять слова из слогов, звуков, букв;

-отличать особенности гласных и согласных, твердых и мягких звуков;

— различать ударные и безударные слоги, звуки и буквы;

-использовать элементы упрощенной транскрипции для обозначения звуков;

— правильно произносить гласные, согласные звуки и их сочетания в слове, а также наиболее употребительные слова и формы изученных частей речи;

— работать с орфоэпическим словарем, свободно пользуясь алфавитом;

— проводить сопоставительный анализ звукового и буквенного состава слова.

-наблюдать за ролью словесного ударения, правильно произносить слова (в соответствии с акцентологическими нормами), осознавать смыслоразличительной роли ударения.

-понимать то, что правильная устная и письменная речь есть показатели индивидуальной культуры человека.

-проводить фонетический анализ слова;

-соблюдать основные орфоэпические правила татарского литературного языка;

— извлекать необходимую информацию из орфоэпических словарей и справочников; использовать её в различных видах деятельности;

-различать парные и непарные согласные по звонкости и глухости, по твёрдости и мягкости; —

-обозначать мягкость согласных на письме;

-верно, употреблять прописную букву.

Ученик получит возможность научиться:

-опознавать основные выразительные средства фонетики (звукопись);

— выразительно читать прозаические и поэтические тексты;

— извлекать необходимую информацию из орфоэпических словарей и справочников; использовать её в различных видах деятельности.

РАЗДЕЛ. Лексикология.

Ученик научится:

-проводить лексический анализ слова, характеризуя лексическое значение, принадлежность слова к группе однозначных или многозначных слов, указывая прямое и переносное значение слова, принадлежность слова к активной или пассивной лексике, а также указывая сферу употребления и стилистическую окраску слова;

— группировать слова по тематическим группам;

-подбирать к словам синонимы, антонимы;

-опознавать фразеологические обороты;

-соблюдать лексические нормы в устных и письменных высказываниях;

-использовать лексическую синонимию как средство исправления неоправданного повтора в речи и как средство связи предложений в тексте;

-пользоваться различными видами лексических словарей (толковым словарём, словарём синонимов, антонимов, фразеологическим словарём и др.) и использовать полученную информацию в различных видах деятельности.

Ученик получит возможность научиться:

-объяснять общие принципы классификации словарного состава русского языка;

-аргументировать различие лексического и грамматического значений слова;

-опознавать омонимы разных видов;

-оценивать собственную и чужую речь с точки зрения точного, уместного и выразительного словоупотребления;

-извлекать необходимую информацию из лексических словарей разного типа (словарей синонимов, антонимов, устаревших слов, иностранных слов, фразеологического словаря и др.) и справочников, в том числе мультимедийных; использовать эту информацию в различных видах деятельности;

-соблюдать произносительные нормы в собственной речи; подбирать слова при выражении чувств и мыслей; оценивать уместность использования слов в тексте.

РАЗДЕЛ. Состав слова и словообразование.

Ученик научится:

• делить слова на морфемы на основе смыслового, грамматического и словообразовательного анализа слова;

• различать изученные способы словообразования;

• анализировать и самостоятельно составлять словообразовательные пары и словообразовательные цепочки слов;

-выделять морфемы на основе смыслового анализа слова;

-подбирать однокоренные слова с учетом значения слова; учитывать различия в значении однокоренных слов, вносимые приставками и суффиксами;

-пользоваться словарем значения морфем и словарем морфемного строения слов.

Ученик получит возможность научиться:

-характеризовать словообразовательные цепочки и словообразовательные гнёзда, устанавливая смысловую и структурную связь однокоренных слов;

-опознавать основные выразительные средства словообразования в художественной речи и оценивать их;

— извлекать необходимую информацию из морфемных, словообразовательных и этимологических словарей и справочников, в том числе мультимедийных;

-использовать этимологическую справку для объяснения правописания и лексического значения слова.

-выяснять сущность и роль понятия «суффикс», приставка, корень, окончание, отличать суффикс от других частей слова.

РАЗДЕЛ. Морфология.

Ученик научится:

— опознавать самостоятельные (знаменательные) части речи и их формы, служебные части речи;

-анализировать слово с точки зрения его принадлежности к той или иной части речи;

-употреблять формы слов различных частей речи в соответствии с нормами современного русского литературного языка;

-применять морфологические знания и умения в практике правописания, в различных видах анализа;

-распознавать явления грамматической омонимии, существенные для решения орфографических и пунктуационных задач.

-выделять окончания в именах существительных.

-подбирать примеры имён существительных собственных.

-составлять предложения с именами прилагательными;

-правильно образовывать степени сравнения имён прилагательных;

-выполнять устный и письменный морфологический разбор имён прилагательных.

-составлять предложения с числительными;

-отрабатывать навыки правильного произношения числительных, записанных цифрами;

—выражать приблизительное количество с помощью сочетания количественного числительного и существительного;

-выполнять устный и письменный морфологический разбор имён числительных.

-различать способы образования наречий;

— различать разряды наречий: наречия образа действия, меры и степени, времени, сравнения,места, цели и причины;

-выполнять устный и письменный морфологический разбор наречий.

-определять морфологические признаки местоимения,как часть речи;

-списывать предложения, вставляя местоимения; подчёркивать местоимения как члены предложения;

-склонять местоимения по падежам;

-определять грамматические и морфологические признаки глагола;

-выполнять морфологический разбор глагола, различать глаголы совершенного и несовершенного вида, подбирать начальную форму глагола, определять спряжение.

-обозначать способы образования глаголов; указывать спрягаемые и неспрягаемые глаголы в предложениях;

-выделять глаголы в формах настоящего, прошедшего и будущего времени; глаголы в формах 1, 2, 3-его лица;

-определять наклонение глаголов;

-понимать особенности употребления в предложении глагола;

— склонять причастия, правильно писать окончания причастий;

-находить причастия в предложенном тексте, определять синтаксическую роль причастий;

-определять правописание деепричастий.

-выполнять устный и письменный морфологический разбор глагола.

—определять морфологические признаки предлогов;

-определять разряды: пространственные, временные, причинные, целевые, образа действия, дополнительные; отличие непроизводных и производных предлогов;

-правильно употреблять предлоги, выписывать словосочетания с предлогами;

-выполнять устный и письменный морфологический разбор предлога.

-определять союз как часть речи;

-выделять морфологические особенности союзов; функции союзов; правило написания союзов;

-распознавать союзы, отличать их от предлогов; пользоваться разными союзными конструкциями в речевой практике, правильно расставлять знаки препинания.

—определять частицы как части речи; морфологические признаки частиц;

-составлять предложения с частицами; преобразовывать текст с частицами;

-применять правило, составлять предложения с частицами, исправлять ошибки в написании частиц.

-определять грамматические особенности междометий;

-видеть междометия в тексте;

-отличать междометия от других частей речи;

-различать производные и непроизводные междометия.

Ученик получит возможность научиться:

-определять имя существительное как самостоятельную часть речи; число, склонение, падеж имён существительных.

-определять имена существительные собственные и нарицательные;

-характеризовать морфологические признаки имени существительного, имени числительного, имени прилагательного, наречия, местоимения, глагола, предлога, союза, частицы;

-анализировать синонимические средства морфологии;

-анализировать словосочетания, предложения и тексты с именами прилагательными.

-определять качественные и относительные имена прилагательные;

-определять количественные, порядковые, разделительные, приблизительные, собирательные числительные при выполнении упражнений;

-определять степени сравнения наречий;

-выписывать наречия в словосочетаниях с другими словами.

-определять виды местоимений: личные, притяжательные, указательные, определительные, неопределенные, вопросительные и отрицательные местоимения; — различать грамматические омонимы;

-правильно использовать местоимения как средство связи предложений и частей текста;

— различать падежные и смысловые (синтаксические) вопросы;

-опознавать основные выразительные средства морфологии в публицистической и художественной речи и оценивать их;

-объяснять особенности употребления морфологических средств в текстах научного и официально-делового стилей речи;

-извлекать необходимую информацию из словарей грамматических трудностей, в том числе мультимедийных; использовать эту информацию в различных видах деятельности.

РАЗДЕЛ. Синтаксис

Выпускник научится:

-опознавать основные единицы синтаксиса (словосочетание, предложение) и их виды;

-употреблять синтаксические единицы в соответствии с нормами татарскоголитературного языка;

-выделять словосочетания в предложении;

-составлять схемы словосочетаний изученных видов и конструировать словосочетания по за данной схеме;

— выполнять синтаксический разбор словосочетаний;

-выделять основы предложений с двумя главными членами; конструировать предложения по заданным типам грамматических основ;

-находить второстепенные члены предложения(определения, дополнения, приложения, обстоятельства), определять способы их выражения;

— правильно интонировать предложения, различные по цели высказывания и эмоциональной окраске, соблюдать верную интонацию конца предложений; составлять простые и сложные предложения изученных видов;

-опознавать предложения, осложненные однородными членами, обращениями, вводными словами;

-владеть правильным способом действия при применении изученных правил пунктуации; устно объяснять постановку знаков препинания в предложениях, изученных синтаксических конструкциях и использовать на письме специальные графические обозначения; самостоятельно подбирать примеры на изученное пунктуационное правило.

— производить синтаксический разбор простых двусоставных и односоставных предложений;

— находить однородные члены в предложениях, ставить необходимые знаки препинания; выделять обобщающие слова в тексте;

— видеть вводные слова и предложения в тексте, выделять их знаками препинания на письме;

— составлять простые двусоставные и односоставные предложения, осложненные обособленными членами, обращениями и вводными словами(предложениями);

— правильно употреблять в речи прямую и косвенную речь, уметь составлять с ними предложения;

-создавать тексты различных функциональных стилей и жанров,

— определять тип и стиль текста;

— объяснять поставленные знаки препинания;

— подробно и сжато излагать повествовательные тексты;

— составлять план исходного и собственного текста;

— правильно в смысловом и стилистическом отношении использовать языковые средства в текстах разного содержания;

— писать сочинения по данному плану;

-писать изложение с элементами сочинения;

— выполнять упражнения по переводу с татарского на русский и с русского на татарский язык;

-составлять аннотации, тезисы выступления, конспекты;

Выпускник получит возможность научиться:

-анализировать синонимические средства синтаксиса;

-определять главное и зависимое слово;

-использовать повествовательные и вопросительные предложения как пункты плана высказывания,

— анализировать и конструировать предложения с прямой речью;

— определять тему и основную мысль текста, его стиль;

-опознавать основные выразительные средства синтаксиса в публицистической и художественной речи и оценивать их; объяснять особенности употребления синтаксических конструкций в текстах научного и официально-делового стилей речи;

-характеризовать предложения по цели высказывания, наличию или отсутствию второстепенных членов, количеству грамматических основ;

-анализировать особенности употребления синтаксических конструкций с точки зрения их функционально-стилистических качеств, требований выразительности речи;

-писать рецензии, рефераты, резюме, деловые письма, объявления с учётом внеязыковых требований, предъявляемых к различать и анализировать тексты разговорного характера, научные, публицистические, официально-деловые, тексты художественной литературы с точки зрения специфики использования в них лексических, морфологических, синтаксических средств;

— анализировать образцы публичной речи с точки зрения её композиции, аргументации, языкового оформления, достижения поставленных коммуникативных задач;

РАЗДЕЛ. Пунктуация

Выпускник научится:

-соблюдать орфографические и пунктуационные нормы в процессе письма (в объёме содержания курса);

— объяснять выбор написания в устной форме (рассуждение) и письменной форме (с помощью графических символов);

-обнаруживать и исправлять орфографические и пунктуационные ошибки;

-извлекать необходимую информацию из орфографических словарей и справочников; использовать её в процессе письма.

Выпускник получит возможность научиться:

-демонстрировать роль орфографии и пунктуации в передаче смысловой стороны речи;

— извлекать необходимую информацию из орфографических словарей и справочников по правописанию; использовать эту информацию в процессе письма.

«Стилистика»

Выпускник научится:

определять функциональные стили, выделив их жанровые особенности;
выступать перед аудиторией, определив тему, цель и задачи своего выступления;
выбирать языковые средства с учетом возрастных, психологических особенностей и соответствия темы уровню знаний слушателей.

Выпускник получит возможность научиться:

понимать и объяснять особенности устной и письменной речи;
работать с текстами в различных стилях и жанрах;
переводить различные тексты с татарского языка на русский, учитывая нормы устной и письменной речи.

«Язык и культура»

Выпускник научится:

распознать языковые единицы с национально-культурным компонентом на примерах устного народного творчества, исторических и художественных произведений;
находить примеры подтверждающие мысль о том, что изучение языка помогает лучше знать историю и культуру страны;
грамотно пользоваться правилами культуры татарской разговорной речи в повседневной жизни: в учебе и во внеклассных мероприятиях.

Выпускник получит возможность научиться:

показать тесную связь языка с культурой и историей народа через определенные примеры;
сравнивать нормы культуры татарской речи с правилами культуры речи других народов, живущих в России.

2. Содержание учебного предмета, курса родной язык.

7 класс

Повторение пройденного в V-VI

Повторение фонетики, морфологии

Синтаксис. Пунктуация. Культура речи. Словосочетание.

Связь слов в словосочетании: согласование, управление, примыкание. Виды словосочетаний по морфологическим свойствам главного слова (глагольные, именные, наречные).
Умение правильно употреблять форму зависимого слова при согласовании и управлении. Умение использовать в речи синонимические по значению словосочетания.

Простое предложение.

Повторение пройденного о предложении. Грамматическая (предикативная) основа предложения.

Особенности связи подлежащего и сказуемого. Порядок слов в предложении. Интонация простого предложения. Логическое ударение.

II. Умение выделять с помощью логического ударения и порядка слов наиболее важное слово в предложении, выразительно читать предложения.

Простые двусоставные предложения

Повторение пройденного о подлежащем.

Способы выражения подлежащего. Повторение изученного о сказуемом. Составное глагольное сказуемое. Составное именное сказуемое. Тире между подлежащим и сказуемым.

Синтаксические синонимы главных членов предложения, их текстообразующая роль.

II. Умение интонационно правильно произносить предложения с отсутствующей связкой; согласовывать глагол-сказуемое с подлежащим, выраженным словосочетанием.

Умение пользоваться в речи синонимическими вариантами выражения подлежащего и сказуемого.

Модальные части предложения

Повторение изученного об обращении.Распространенное обращение. Выделительные знаки препинания при обращениях. Вводные слова. Вводные предложения. Вставные конструкции. Выделительные знаки препинания при вводных словах и предложениях. Одиночные и парные знаки препинания.Текстообразующая роль обращений, вводных слов. Умение интонационно правильно произносить предложения с обращениями, вводными словами и вводными предложениями. Умение пользоваться в речи синонимическими вводными словами; употреблять вводные слова как средство связи предложений и частей текста.

Порядок слов в предложениях

Обособленные члены предложения

Понятие об обособлении. Обособленные определения и обособленные приложения. Обособленные обстоятельства. Уточнение как вид обособленного члена предложения. Выделительные знаки препинания при обособленных второстепенных и уточняющих членах предложения.Синтаксические синонимы обособленных членов предложения, их текстообразующая роль.Умение интонационно правильно произносить предложения с обособленными и уточняющими членами. Умение использовать предложения с обособленными членами и их синтаксические синонимы.

Однородные члены предложения

I. Повторение изученного об однородных членах предложения. Однородные члены предложения, связанные союзами (соединительными, противительными, разделительными) и интонацией. Однородные и неоднородные определения. Ряды однородных членов предложения. Разделительные знаки препинания между однородными членами. Обобщающие слова при однородных членах. Двоеточие и тире при обобщающих словах в предложениях. Вариативность постановки знаков препинания. Умение интонационно правильно произносить предложения с обобщающими словами при однородных членах.

Полные и неполные предложения

Понятие о неполных предложениях. Неполные предложения в диалоге и в сложном предложении.

Односоставные предложения

Группы односоставных предложений. Односоставные предложения с главным членом сказуемым (определенно-личные, неопределенно-личные, безличные) и подлежащим (назывные).Синонимия односоставных и двусоставных предложений, их текстообразующая роль.Умение пользоваться двусоставными и односоставными предложениями как синтаксическими синонимами.Умение пользоваться в описании назывными предложениями для обозначения времени и места.

Междометия и звукоподражательные слова в структуре предложения

Роль междометий и звукоподражательных слов в предложениии

Синтаксический разбор предложений.

8класс

Повторение изученного в 7 классе. Роль слова и языка в жизни человека. Повторение значимых частей слова.

Синтаксис простого предложения и пунктуация. Синтаксические и речевые единицы языка. Типы связи слов в предложений. Сочинительная и подчинительная связь. Особенности словосочетаний. Анализ словосочетаний.

Главные члены предложения. Согласование подлежащего и сказуемого. Тире между подлежащим и сказуемым.

Второстепенные члены предложения. Определение. Связь между определением и определяемым словом. Однородные и неоднородные определения.

Дополнение. Прямое и косвенное дополнение.

Обстоятельство. Обстоятельство места, времени, образа действия,меры и степени,причины и цели, условия и уступки.

Обособленные члены предложения . Обособление обстоятельств и пунктуация. Уточнение. Обособленные уточняющие члены предложения и знаки препинания при них.

Модальные члены предложения. Обращения и знаки препинания при них. Вводные слова и знаки препинания при них.

Однородные члены предложения. Союзы при однородных членах предложения. Знаки препинания при однородных членах предложения.Обобщающие слова при однородных членах предложения.

Простое предложение. Понятие о типах предложений по цели высказывания.

Двусоставные предложения . Распространенные и нераспространенные предложения.

Односоставные предложения. Понятие об односоставных предложениях.Полные и неполные предложения. Понятие о полных и неполных предложениях.

9 класс

Повторение изученного в 8 классе материала. Предложение. Понятие о предложении. Простые и сложные предложения. Виды предложений по цели высказывания. Знаки препинания в конце предложений. Синтаксис простого предложения.

Сложное предложение. Общее понятие о сложном предложении. Средства связи простых предложений.

Сложносочиненное предложение. ССП, связанные при помощи сочинительных союзов и знаки препинания при них. Бессоюзная связь в ССП. Синтаксический анализ ССП.

Сложноподчиненное предложение. Сложноподчиненное предложение и их особенность. Главное и придаточное предложение. Союзы и союзные слова как средство связи придаточного с главным предложением. Указательные слова в главном предложении. СПП с аналитическим придаточным предложением. Знаки препинания в СПП с аналитическим придаточным. Знаки препинания в синтетических придаточных предложениях.

Виды СПП по значению придаточного предложения. СПП с придаточными изъяснительными. СПП с придаточными определительными. СПП с придаточными места, времени, образа действия, меры и степени, причины и цели, условия и уступки. Придаточные вводные предложения. Сложные конструкции. Многокомпонентное ССП и СПП. Многокомпонентные смешанные предложения.

Понятие о тексте. Систематизация сведений о признаках текста, теме и основной мысли связного высказывания, средствах связи частей текста, о повествовании, описании, рассуждении. Макро и микро тексты, абзац. Работа с текстом.

Прямая и косвенная речь. Понятие о прямой и косвенной речи. Диалог, знаки препинания при диалоге. Знаки препинания в предложениях с прямой речью.

Стилистика и культура речи. Стили речи. Понятие об устной и письменной речи. Корректное использование в речи синонимов, антонимов и т.д. Роль синтаксических синонимов в развитии культуры речи и совершенствовании стиля.

Понятие о культуре речи. Общие сведения о требованиях, предъявляемых к устной и письменной литературной речи. Возможности использования в речи различных лексических средств (синонимы, антономы, слова-кальки, фразеологизмы, пословицы и поговорки).

3. Тематическое планирование с определением количества часов.

7 класс

№	Тема урока	Количество часов
№	Тема урока	Количество часов
1	Значение слов в речи. Повторение материала 6 класса.	1
2	Виды словообразований.	1
3	Творческий диктант.	1
4	Самостоятельные части речи.	1
5	Изложение №1	1
6	Синтаксис.	1
7	Словосочетания.	1
8-9	Сочинение «Описание природы родного края».	2
10	Виды предложений.	1
11	Виды предложений по цели высказывания. Повествовательные предложения	1
12.	Вопросительные предложения.	1
13	Контрольный диктант №1	1
14	Восклицательные предложения.	1
15	Описательное повествование по картине.	1
16	Двусоставные предложения.	1
17	Распространенные и нераспространенные предложения.	1
18	Главные члены предложений. Подлежащее	1
19	Простое сказуемое.	1
20	Тире между подлежащим и сказуемым.	1
21	Повторение «Главные члены предложений»	1
22	Изложение №2.	1
23	Второстепенные члены предложений. Определение	1
24	Определение.Аергычның аерылмышы белән бәйләнеше.	1
25	Дополнение.	1
26	Пояснение.	1
27	Обстоятельства места и времени.	1
28	Обстоятельства цели и причины.	1
29	Обстоятельства образа действия	1
30	Обстоятельства уступки.	1
31	Контрольный диктант №2.	1
32	Обстоятельства условия	1
33	Обстоятельства меры и степени	1
34	Повторение «Обстоятельства»	1
35	Модальные части предложений. Обращения.	1
36	Вводные слова.	1
37	Сочинение «Кышнын кунелле мизгеллэре»	1
38	Порядок слов в предложении.	1
39	Прямой и обратный порядок слов в предложении.	1
40	Обособленные обстоятельства.	1
41	Обособленные обстоятельства.	1
42	Обособленные пояснения.	1
43	Повторение «Обособленные члены предложений».	1
44	Сочинение «Тукай безнен кунеллэрдэ»	2
45	Однородные члены.	1
46	Знаки препинания при однородных членах.	1
47	Обобщающие слова при однородных членах.	1
48	Знаки препинания при обобщающих словах.	1
49	Самостоятельная работа «Обобщающие слова»	1
50	Полные и неполные предложения.	1
51	Контрольное изложение №2.	1
52	Употребление неполных предложений в речи.	1
53	Односоставное глагольное предложение.	1
54	Односоставное именное предложение.	1
55.	Междометия.	1
56.	Звукопадражательные слова.	1
57.	Изложение №3.	1
58	Самостоятельная работа по теме «Простые предложения»	1
59	Повторение «Виды предложений»	1
60-61	Повторение по теме «Двусоставные предложения».	2
62	Предупредительный диктант	1
63	Модальные члены предложений.	1
64	Повторение « Обособленные члены»	1
65	Однородные члены	1
66	Контрольный диктант № 3 .	1
67	Синтаксический разбор предложений.	1
68	Синтаксический разбор предложений.	1

8класс.

№	Тема урока	Количество часов
1	Вводный урок. Фонетический анализ слов.Вводный диктант.	1
2	Повторение по теме “Лексика и словообразование”	1
3	Повторение по теме “Самостоятельные части речи”	1
4	Синтаксис. Слово и предложение. Сочинительная и подчинительная связь слов.	1
5	Однородные члены предложений. Знаки препинания между однородными членами.	1
6	Обобщающие слова при однородных членах.	1
7	Подчинительная связь слов. Словосочетания.	1
8	Контрольный диктант №1.	1
9	Главные члены предложения. Подлежащее и сказуемое.	1
10	Тире между подлежащим и сказуемым.	1
11	Изложение №1	1
12	Второстепенные члены предложений. Определение. Дополнение.	1
13	Обстоятельство места и времени.	1
14	Обстоятельство образа действия и меры и степени.	1
15	Обстоятельство причины и цели.	1
16	Контрольный диктант №2.	1
17	Обстоятельство условия и Обстоятельство условия	1
18	Уточнение. Знаки препинания при уточнениях.	1
19	Повторение по теме “Второстепенные члены предложения”	1
20	Изложение №2	1
21	Модальные части предложений.Обращения. Вводное слово.	1
22	Виды грамматическиого анализа .	1
23	Диктант с заданием .	1
24	Виды предложений по цели высказываний.	1
25	Контроль изложение №3	1
26	Утвердительное и отрицательное предложения	1
27	Односоставное и двусосотавное предложения.	1
28	Односоставное именное и глагольное предложения.
29	Распространенные и нераспространенные предложения	1
30	Полные и неполные предложения.	1
31	Контрольное изложение № 4.	1
32	Синтаксический анализ простых предложений.	2
33	Синтаксический анализ простых предложений.	1
34	Итоговый урок.	1

9 класс

№	Тема урока	Колич. часов


1	Повторение темы “Синтаксис простого предложения.” . Вводный диктант.	1
2	Сложносочиненные предложения. Знаки препинания в союзных сложных предложениях.	1
3	Изложение №1.	1
4	Сложноподчиненные предложения. Аналитическое сложноподчиненное предложение.	1
5	Синтетическое сложноподчиненное предложение.	1
6	Синонимы сложноподчиненных предложений.	1
7	Контрольный диктант № 1. .	1
8	Придаточное именное и глагольное предложение	1
9	Сложноподчинённое предл-я с придаточной изьяснительной и определительной частью.	1
10	Сложноподчинённое предл-я с придаточной частью времени и места, образа и степени действия.	1
11	Сложноподчинённое предл-я с придаточной частью причины и цели, уступительной и условной частью	1
12	Контроль изложение. №2	1
13	Синтаксис текста	1
14	Прямая и косвенная речь. Знаки препинания при прямой речи.	1
15	Стили речи.	1
16	Культура речи и кальки	1
17	Контрольный диктант №2	1

Источник

В центре реабилитации инвалидов «Надежда» отметили 125-летие Габдуллы Тукая

22.03.2011

Пресс-служба Министерства

Лучший чтец стихотворениий Габдуллы Тукая учится в Нижнекамском сварочно-монтажном колледже

04.05.2011

Фотография с сайта:www.islam.r
Пресс-служба Министерства

26.04.2011

В Высокогорском районе отмечают 125-летие Габдуллы Тукая

26.04.2011

15 детей из трудных семей Атнинского района отметили день рождения Тукая в мечети

27.04.2011

В Профессиональном училище №80 отметили 125-летие Тукая

27.04.2011

Пресс-служба Министерства

В доме-интернате Мензелинского района инсценировали сказку Тукая

27.04.2011

В конце беседы была прочитана и инсценирована сказка «Коза и баран».

Пресс-служба Министерства

28.04.2011

Пожилые и инвалиды Мензелинского дома – интерната заинтересовались творчеством Мусы Джалиля

11.02.2011

В ходе мероприятия жильцы узнали очень многое о годах, которые М. Джалиль провел городе Мензелинске.

Фотография с сайта: http://img-2007-12.photosight.ru

Пресс-служба Министерства

В Тукаевском доме-интернате для престарелых и инвалидов отметили 125- летие Габдуллы Тукая

16.03.2011

Пресс-служба Министерства

В центре социального обслуживания населения «Радость» отметили 125-ый день рождения Габдуллы Тукая

16.03.2011

Дети узнали о том, что Тукай считается одним из основоположников татарского языка.

Мероприятие завершилось вручением призов и подарков за активное участие детей в проводимых конкурсах.

В центре реабилитации инвалидов «Надежда» отметили 125-летие Габдуллы Тукая

22.03.2011

Пресс-служба Министерства

Дети из многодетных семей «побывали» в мире стихов и сказок Тукая

04.04.2011

Психолог центра Лилия Камалеева привнесла в празднование элементы тренинга.

Пресс-служба Министерства

21.04.2011

Фотография с сайта:http://orexokol.ru/images/image0.jpg

Пресс-служба Министерства

Центр социального обслуживания населения «Игелек узеге» отметил 125-летие со дня рождения Габдуллы Тукая

25.04.2011

Пресс-служба Министерства

В Высокогорском районе отмечают 125-летие Габдуллы Тукая

26.04.2011

Сотрудники детской библиотеки рассказали воспитанникам о нелегкой жизни поэта, демонстрируя видеофильм.

В заключение, ребята возложили цветы к памятнику Г.Тукая.

Пресс-служба Министерства

15 детей из трудных семей Атнинского района отметили день рождения Тукая в мечети

27.04.2011

Пресс-служба Министерства

В Профессиональном училище №80 отметили 125-летие Тукая

27.04.2011

Пресс-служба Министерства

28.04.2011

Пресс-служба Министерства

Воспитанники Бугульминского реабилитационного центра обсудили творчество Габдуллы Тукая

25.05.2011

Фотография с сайта: tatar-inform.ru
Пресс-служба министерства.

Победители литературного конкурса из Высокогорского района побывали в музее Тукая

25.05.2011

Источник

Тукай безнен кунеллэрдэ сочинение

Татарча изложение «Минем әбием|Минем эбием» (154 сүз) |

Татарча сочинение «Дәү әнием|Дэу энием» |

Әни — Стихи на татарском языке

Әниләргә

Әнкәй булмый үткән заманда

Тәмле төш

Әнигә хат

Әнкәй җиләк җыя

Рәхмәтлемен әнигә

Әни булу-бәхет ул

Умач уам

Ана

Ана назы

Әниләр

Сүндермәле, әнкәй, утларыңны

Ана булган хатын — бәхетле

Бәхет ул — ана булу

Әнкәй

Ана көтә баласын

Әнкәй ниләр уйлыйсың

Похожие стихи

Әбекәй — алтыным, минем иң якыным

Әбекәй алтыным — минем иң якыным!

А вот еще несколько наших интересных статей:

Поделиться этой статьей с друзьями: